Sommige mannen lachen er om: een internationale dag voor de vrouw en haar rechten. Ook dit jaar zullen vrouwen in alle uithoeken van de wereld 8 maart aangrijpen om te strijden voor betere leefomstandigheden, economische zelfstandigheid en vooral strijd voor vrede. Tenslotte wordt de vrouw nog altijd niet voor vol aangezien.
Aan de wieg van Internationale Vrouwendag stond de Duitse communiste Clara Zetkin (1875 – 1933), die de strijd in marxistisch-leninistisch perspectief zag. In vogelvlucht door de vrouwengeschiedenis.
Clara Zetkin
Zoals de Dag van de Arbeid zijn oorsprong heeft in het Amerikaanse Chicago, zo liggen de wortels van de vrouwendag ook in de VS. Tegelijkertijd met de opkomst van de arbeidersbeweging in de VS, gingen ook werkende vrouwen de straat op. De industrialisatie leverde de kapitalist vette winsten op, maar de situatie voor arbeiders en met name arbeidsters verslechterde. Op 8 maart 1875 demonstreerden textielarbeidsters in New York tegen de twaalf-urige werkdag, de lage lonen en de erbarmelijke werkomstandigheden. Drie jaar later bij de oprichting van de eerste vrouwenbond klonken eveneens eisen als afschaffing van kinderarbeid en invoering van vrouwenkiesrecht. Door hun stakingen kregen de strijdbare Amerikaanse vrouwen internationale aandacht. Als eerste verwezenlijkte de Oktoberrevolutie deze actiepunten in de jonge Sovjet-Unie.
Clara Zetkin, redactrice van het blad Die Gleichheit organiseerde in 1907 de Eerste Internationale Socialistische Vrouwenconferentie in Stuttgart. In 1910 kwamen vrouwen uit de hele wereld in Kopenhagen bijeen op de tweede internationale vrouwenconferentie. Naast de bevrijding van de arbeidersvrouw en gelijkberechtiging van man en vrouw stonden democratie en vrede centraal. In die tijd hing de Duitse oorlogsdreiging in Europa in de lucht. Op deze conferentie stelt Clara Zetkin voor om 8 maart als eerbetoon aan de Amerikaanse staaksters uit te roepen tot Internationale Vrouwendag. Vier jaar later voelen de Duitse vrouwen zich gesterkt door de groeiende bolsjewistische beweging in Rusland en roepen het vrouwenkiesrecht uit. In 1918, wanneer de revolutie in Duitsland uitbreekt en kort daarna weer bloedig wordt neergeslagen, stemmen de regerende sociaal-democraten uit angst voor ‘sociale onrust’ in met het algemeen kiesrecht voor zowel man als vrouw.
Strijden voor vrouwenrechten zag Clara Zetkin als een onderdeel van de arbeidersbeweging. In tegenstelling tot de burgerlijke vrouwenverenigingen, die zich vooral bezig hielden met het verkrijgen van stemrecht en neerkeken op werkende vrouwen. Het kapitalisme had (en heeft nog altijd) baat bij ongelijkheid tussen man en vrouw. Op de werkvloer kun je die mooi tegen elkaar uitspelen om de loonkosten te drukken. Daarom zette Clara Zetkin zich samen met de Poolse Rosa Luxemburg in voor de oprichting van de Duitse Communistische Partij in de jaren twintig. Ze werd verkozen in de Rijksdag, waar ze een krachtige oproep lanceerde tegen de opkomende zwarthemden: haar laatste optreden in het openbaar. In de crisisjaren van de jaren dertig, toen het fascisme opkwam, radicaliseerden de acties binnen de vrouwenbeweging. Arbeidersvrouwen gingen de straat op voor werk, brood voor de kinderen, handhaving van de weinige vrouwenrechten en voor vrede.
Toen de grond te heet werd onder haar voeten week Clara Zetkin als bannelinge uit naar Moskou, waar ze in 1933 stierf. Clara Zetkin heeft een grote erfenis achtergelaten. Als geen ander koppelde ze de bevrijding van arbeid aan de economische zelfstandigheid van de vrouw. Ongehuwd en moeder van twee kinderen was ze het toonbeeld van de onafhankelijke vrouw. In eenhuishouden vond ze dat man en vrouw de taken onderling moesten verdelen – voor die tijd ontzettend revolutionair en iets wat vandaag de dag in sommige gezinnen nog altijd niet vanzelfsprekend is.
Internationale Vrouwendag verschoof in het Westen tijdens de Koude Oorlog naar de achtergrond. In Oost-Europa was 8 maart een nationale feestdag. De tweede feministische golf bracht verandering in het Westen. Actiecomité’s eind jaren zeventig trokken steeds meer vrouwen aan met hun ‘strijd tegen onderdrukking en uitbuiting’. Op 8 maart 1981 volgde een algemene staking van tienduizenden vrouwen tegen het abortus-wetsontwerp, het ontwerp omgangsrecht na scheiding, tegen de economische crisis en achterstelling van vrouwen in het algemeen. Een groot succes! Sinds het verdwijnen van het socialisme in Oost-Europa en de vestiging van de nieuwe wereldorde van de VS staat Internationale Vrouwendag zoals in vroeger tijden niet alleen meer in het teken van strijd tegen onderdrukking van de vrouw wereldwijd en voor zelfbeschikkingsrecht, maar ook voor vrede. Tot op heden loopt ‘Nee tegen oorlog!’ dus als een rode draad door de vrouwenbeweging.