Actievoerende schoonmakers op Schiphol hebben landelijke bekendheid gekregen. Eindelijk komen de grote problemen in de schoonmaakbranche eens naar buiten en wordt het duidelijk hoe slecht het personeel in deze sector behandeld en betaald wordt. FNV-organizer Willem Dekker (26) is twee jaar werkzaam in de schoonmaaksector en was actief betrokken bij de Schiphol-acties. Momenteel houdt hij zich bezig met de strijd voor een betere schoonmaakcao.
Annabelle Schouten en Mark Jan Smit
Actie van schoonmakers op Schiphol
Tijdens zijn studie werkte Willem Dekker in 2004 in een supermarkt achter de kassa. Hij kreeg een nulurencontract. Met andere woorden, hij kon er van de één op de andere dag weer uitgegooid worden. Vier jaar lang heeft hij zo’n contract gehad. Vrijwel meteen is Dekker lid van de vakbond geworden. Reacties vanuit de vakbond op Dekkers langdurige nulurencontract waren: dat kan niet, dat hebben wij niet zo afgesproken. ‘Dat kan dus wel als niemand wat doet’, vertelt Dekker.
Kassa 5
Het was moeilijk om het supermarktpersoneel warm te krijgen voor de vakbond. Daarvoor veranderde de samenstelling van het personeel te snel. Toch stond Dekker niet stil. Hij heeft een aantal mensen lid van de bond weten te maken en voor de site van FNV Bondgenoten schreef hij een anonieme column onder de naam ‘Kassa 5’ waarin het personeelsbeleid in de supermarkten aan de kaak gesteld werd. ‘In het begin was ik vooral bezig met de punten uit de CAO die overtreden werden”, aldus Dekker, “maar je moet uitgaan van wat de mensen bezig houdt. Mijn grote droom is nog altijd een staking bij de kassa’s. Nog nooit vertoond!’
FNV Jong
Dekker trad toe tot FNV Jong, toen deze in 2005 opgericht werd. In FNV Jong is Dekker mede verantwoordelijk voor de zogenaamde flexinspecties in de supermarkten. Doel hiervan was om onderzoek naar het flexwerk te doen en wat jongeren hiervan vinden door met hen te praten. In de periode dat Dekker actief was binnen FNV Jong is hij voor het eerst in aanraking gekomen met organizing-campagne binnen de FNV. FNV Jong ondersteunde die campagne en was aanwezig bij de acties. Maar verder is FNV Jong vooral een netwerk. Het heeft geen eigen leden en functioneert meer als een soort denktank.
Mensen activeren
Maar Dekkers werkzaamheden bij FNV Jong waren wel het opstapje naar een functie als organizer bij FNV Bondgenoten, en wel bij de sector schoonmaak, waar hij rond de jaarwisseling 2007/2008 aan de slag kon. Voor de eerste schoonmaakcampagne werd een extra organizer gevraagd. ‘Ze vroegen mij omdat ik vaak bij de acties aanwezig was, ik kende de campagne en de mensen’, aldus Dekker.
Maar hoe begin je als kersverse organizer? Dekkers eerste objecten waren de universiteitsterreinen op de Uithof in Utrecht en Fortis. Organizers uit de handel die daar ook aanwezig waren, hadden reeds netwerken opgebouwd waar Dekker gebruik van kon maken. Hij begon met het bezoeken van de schoonmakers tijdens de koffiepauzes en voerde vele gesprekken met hen. Proberen hen bij het cao-traject te betrekken was één van de doelen. Maar het is veel belangrijker om de mensen actief te krijgen. ‘We zijn er niet alleen om informatie te verstrekken, maar om mensen te activeren’, vertelt Dekker. “Je kijkt steeds: wie zijn de leiders? Het maakt niet uit of hij of zij lid van de bond is of niet.”
Beweging op Schiphol
Afgelopen jaar kwamen de acties van de schoonmakers op Schiphol landelijk in het nieuws. Dit feit alleen al is een grote overwinning. De meeste mensen hebben geen idee wat het werk van de schoonmakers precies inhoudt omdat de meeste kantoren ‘s avonds schoongemaakt worden wanneer het personeel al lang en breed thuis zit. ‘Mijn vader werkt op Schiphol’, vertelt Dekker. ‘Na de acties en de staking kijken de mensen daar nu anders tegen de schoonmakers aan.’
Hoe zijn ze erin geslaagd om het schoonmaakpersoneel op Schiphol zo massaal op de been te krijgen? De organizers begonnen met onderzoek, contacten leggen en de kantines binnengaan. ‘Dat was de zogeheten ‘Blitzweek’’, aldus Dekker. ‘We gingen tussen de mensen zitten. De boodschap was: word lid, word actief. We spraken met de mensen en de lidmaatschapsformulieren lagen op tafel.’ Heel laagdrempelig dus. Ook bezoeken de organizers mensen thuis. Dit geeft een goed inzicht in hun thuissituatie Vervolgens is er een bijeenkomst georganiseerd met de leiders en activisten onder de schoonmakers.
Vanuit deze basis zijn de acties op Schiphol ontstaan. De leiding van de schoonmaakbedrijven op Schiphol probeerde uit alle macht de angel uit de acties te trekken door medewerkers te intimideren en leugens te verspreiden. Maar wanneer je een goede basis hebt opgebouwd, kun je mensen in beweging krijgen. Dekker: ‘De mensen zijn over hun angst heen te helpen door ze boos te krijgen.’ Het resultaat mag er zijn: de schoonmakers raken steeds beter georganiseerd. Op de actiedag tegen de verhoging van de AOW-leeftijd legden zij op diverse plekken het werk neer.
Een ander resultaat is dat het vakbondswerk bruggen slaat tussen verschillende culturen. Dekker vertelt: ‘Via de vakbond brengen we die mensen bij elkaar. Staken is volgens mij de beste vorm van integratie.’ Samen strijden Ghanezen, Marokkanen, Kaapverdianen en anderen voor hun rechten.
Schoonmaken is een vak
De organisatiegraad in de schoonmaaksector is met een kleine 10% niet erg hoog. Wat verder opvalt, is dat een overgrote meerderheid allochtoon en vrouw is. Jongeren zijn daarentegen niet in grote getale te vinden in de schoonmaaksector. Een toenemend aantal werkt op uitzendbasis.
In de schoonmaaksector spelen allerlei issues. Door de vele uitbestedingen is er veel concurrentie. Opdrachten worden voor een zeer scherpe prijs aangenomen. Dat betekent een hoge druk op de kosten, waarvan de loonkosten de belangrijkste zijn. Werkdruk en de lage beloning zijn dan ook twee belangrijke issues waarop de sector zeer slecht scoort. Er zijn schrijnende gevallen voorgekomen van zieke werknemers die niet geloofd werden en eerst op het werk moesten verschijnen om aan te tonen dat ze daadwerkelijk ziek zijn. Daarnaast bestaat er een gebrek aan respect voor de schoonmakers vanuit de leiding, de opdrachtgevers en het kantoorpersoneel. Een ander belangrijk issue zijn de gespreide werktijden. Schoonmakers die acht uur per dag maken beginnen vaak om acht uur ’s ochtends en zijn pas om negen uur ’s avonds thuis omdat ze dan hier twee uur werken, dan daar anderhalf uur, e.d. FNV Bondgenoten heeft een duidelijke eis: een aaneengesloten werkdag van acht uur. Dekker: ‘We willen van schoonmaken weer het vak maken dat het is.’
Schoon genoeg!
De campagne Schoon genoeg! stelt dit centraal. Schoonmakers hebben schoon genoeg van de misstanden, de werkdruk, de respectloze behandeling. Onderdeel van de campagne is een fatsoenlijke cao. FNV Bondgenoten eist: 3% loonsverhoging (de schoonmaaksector maakt ondanks de crisis nog steeds 7% winst), reiskostenvergoeding, taalcursus Nederlands voor iedereen, schoonmaakcursus onder werktijd en een betere behandeling van zieke werknemers.
Steunbetuigingen vormen de grootste poetsdoek
Onlangs is het ultimatum aan de schoonmaakwerkgevers verlopen om de eisen van FNV Bondgenoten in te willigen. De afgelopen tijd hebben op diverse plekken (Amsterdam, Groningen et cetera) acties en stakingen plaatsgevonden, zowel gericht op de werkgevers als op de opdrachtgevers. Onderdeel van de acties is proberen in het Guinness Book of Records met de grootste poetsdoek ter wereld. Aan voorbijgangers wordt gevraagd een doekje te signeren en al deze doekjes worden aan elkaar genaaid. Ook Dekker is volop betrokken bij de acties als organizer van FNV Bondgenoten in de schoonmaaksector. Maar als echte organizer onderstreept hij het cruciale belang van de actiebereidheid op de werkvloer zelf, want de bond is er niet voor de werknemers, maar de werknemers zelf vormen de bond. ‘Het zal van de mensen zelf afhangen of we gaan winnen.’