Tot het laatst toe was ze actief antifasciste. Celine van der Hoek-de Vries is op vrijdag 30 september op 91-jarige leeftijd overleden. Ze overleefde de hel van Auschwitz en wijdde haar leven aan het antifascisme . Op vele scholen in Nederland en Duitsland vertelde ze jongeren over haar ervaringen. Celine benadrukte keer op keer dat het gevaar van fascisme er nu nog steeds is: ‘Overdreven? Dat zeiden ze voor de oorlog ook.’
Annabelle Schouten
Celine was voorzitter van de AFVN-Bond van Antifascisten, voorzitter van het Rombergpark-comité en erelid van de FIR (internationale organisatie van oud-verzetsstrijders). Regelmatig ging ze haar verhaal vertellen op Duitse scholen waar scholieren massaal op af kwamen, elkaar sms’end dat er een Auschwitz-overlevende bij hen op bezoek was. Ze noemden haar zelfs ‘Onze Celine’. Moeite met Duitsers had ze niet meer: ‘Anti-Duits ben ik niet meer, antifascistisch voor altijd.’
Van huis uit was de jonge Celine al vroeg bewust van de dreiging van fascisme en oorlog. Al vrij snel na de bezetting van Nederland kwam ze in aanraking met de anti-joodse maatregelen van de nazi’s. Ze woonde in Amsterdam en zag daar dat Nederlandse arbeiders het niet pikten, wat resulteerde in de Februaristaking in 1941, georganiseerd door de illegale CPN. Celine: ‘Iedereen deed mee: communisten, sociaal-democraten, christenen, liberalen. Kijk uit, was de boodschap: het zijn onze joden. Die hele staking is ongekend in de geschiedenis en daarom is het des te schandaliger dat de rol van de communisten uit de geschiedenisboekjes werd geschrapt.’
De razzia’s gingen hoe dan ook door. In 1942 dook ze onder, maar werd verraden. Via Westerbork werd ze gedeporteerd naar Auschwitz in 1944. ‘Van de mensen die waren aangekomen werden alleen de jonge en sterke vrouwen en mannen naar de barakken geleid. Kinderen en bejaarden werden vergast. Ik niet, ik was sterk genoeg en kreeg nummer A-25236 op mijn arm getatoeëerd.’ Haar leven lang droeg ze lange mouwen om het nummer te verbergen.
Celine was sterk genoeg om het kampleven te verduren. Toen de nazi’s begonnen te verliezen, onder andere aan het Oostfront, werd ze opnieuw op transport gesteld, deze keer om in de Škoda-fabrieken munitie te maken. De nazi’s voerden de druk heel hoog op en op een dag werd ze beschuldigd van sabotage. Ze moest het allerzwaarste werk doen. ‘Ik was bijna dood toen de Duitsers vluchtten. Toen het Rode Leger ons bevrijdde was ik 24 en woog ik evenveel kilo’s.’
Na de oorlog woonde ze tot 1957 in de DDR, ook wel het antifascistische Duitsland genoemd. Vanaf dat moment bleef ze politiek actief, onder andere in de vredesbeweging. In de jaren 1960 getuigden ze tijdens de Auschwitz-processen in Duitsland. Daar zat aanvankelijk weinig schot in, omdat er zogenaamd geen overlevenden meer zouden zijn. Dat pikte Celine niet. Samen met een vriendin ging ze naar Duitsland. In de jaren 1980 namen antiracisme en antisemitisme toe. Toen raakte ze betrokken bij de oprichting van het Kindermonument in Amsterdam. Het monument is een herinnering aan de speeltuin, die door de nazi’s Jodenmarkt werd genoemd en aan de schending van kinderrechten tijdens de oorlog. Via het Kindermonument belandde ze op scholen in Duitsland om haar verhaal te vertellen.
Dapper. Overtuigd. Inspirerend. Actief. Dat was Celine. Klein van stuk maakte ze op al haar toehoorders een enorme indruk. Vooral aan jongeren vond ze het belangrijk om de boodschap mee te geven dat het nodig is om waakzaam te blijven. Het fascisme bestaat nog steeds en de dreiging ervan steekt nu in crisistijd weer de kop op. Ze zag de parallellen en gaf overal waar ze kon waarschuwingen af. ‘Ik ben er dan ook van overtuigd dat er binnenkort weer een oorlog komt: want het is nu precies hetzelfde. Er is crisis, de arbeidersklasse en de kleine ondernemers zijn de sigaar, de geschiedenis wordt herschreven, racisten als Geert Wilders en Michiel Smit krijgen alle aandacht en Europa bouwt aan een leger. Het is eng. Overdreven? Dat zeiden ze voor de oorlog ook.’
Onze Celine is er niet meer en we zullen haar missen.
Volgend jaar in mei organiseert de FIR samen met het Belgische Veteraneninstituut een internationale jongerenmeeting bij Auschwitz. Ook vanuit Nederland neemt een groep jongeren, waaronder CJB’ers, deel aan de meeting. De herinnering aan haar zal sterk zijn tijdens deze meeting.
We wensen Celine’s familie, vrienden, kameraden veel sterkte toe.
Film van Jugendgeschichtswerkstatt, een initiatief van jongeren uit de Duitse stad Münster die zich bezighouden met de geschiedenis van het fascisme in die stad
De citaten uit het artikel zijn afkomstig uit een interview dat Celine gaf aan Voorwaarts! in juni 2005.