Een man met kruising baard/sik vertelt: het plafond lekt. Een man ziet de druppels naar beneden komen. Het worden er steeds meer. Wat kan hij doen? Wachten totdat iemand het water afsluit? Het gat in het plafond dichten? Wegkijken, er niet mee aan denken, in slaap vallen en vervolgens in alle rust verdrinken? Of toch zelf iets doen?
Annabelle Schouten
Parole sante is een documentaire van de Italiaanse filmmaker Ascanio Celestini (de man met kruising baard/sik) uit 2007. De film gaat over baan(on)zekerheid en zelforganisatie van arbeiders. Het filmhuis in Groningen vertoonde deze film eenmalig op 31 augustus in het kader van een aangepast programma voor het Noorderzonfestival, een jaarlijks terugkerend theater-, cultuur-, en muziekfestival met steeds een ander thema. Dit jaar was dat Italië.
De documentaire is een aaneenschakeling van gesprekken met medewerkers van het grootste callcenter in Rome, Atesia. 4.000 mensen verdienen er hun brood in zeer slechte omstandigheden en op tijdelijke, parttime- of freelancebasis. We horen het verhaal van Manuela, Peppe, Valerio, Cecilia en vele anderen. De meeste medewerkers zijn rond of over de 30 en zijn voor hun inkomen volledig afhankelijk van dit werk. Hun inkomen ligt rond de 500-600 euro, terwijl de huren in Rome alleen al 800 euro bedragen. Medewerkers krijgen per telefoontje uitbetaald. Duurt dit korter dan 20 seconden, dan krijgen ze niets uitbetaald. Duurt het gesprek 2.40 minuten, dan krijgt het personeel 85 cent. Een vaste werkplek? In hun dromen! Het is elke dag vechten om een goede werkplek. De echte bazen van het bedrijf zitten ver van dit alles in een ander gebouw en laten opzichters ter plaatse, opgeklommen ex-callcentermedewerkers, het vuile werk opknappen, zoals bijvoorbeeld het loon verlagen of contracten niet verlengen.
In deze omstandigheden richtte in 2000 een groep callcentermedewerkers een collectief op om iets aan hun situatie te veranderen. Een of twee keer in de week komt deze groep bij elkaar. Ook brengt het collectief een eigen nieuwsbrief uit. In 2005 leidde de groeiende ontevredenheid onder het personeel tot een eerste staking. 90% van de werkers nam hieraan deel, ook voor Italië een ongekend hoog percentage. Repressie was de eerste reactie van het bedrijf. Meteen de dag daarop konden vier leden van het collectief hun biezen pakken. Ook bij de daarop volgende acties werden degenen die zich organiseerden, als eersten eruit gegooid.
Na diverse stakingen, acties en bijeenkomsten – Atesia was lange tijd het openingsitem van het nieuws – moest het bedrijf over de brug komen. Het moest 300 miljoen euro aan achterstallig loon en premies uitbetalen aan de werknemers, maar door een schimmige overeenkomst tussen het bedrijf en de vakbonden is dat tot op heden nog steeds niet gebeurd. Het enige gebaar van het bedrijf is dat het ‘geen contracten verlengt’, oftewel mensen ontslaat, waardoor Manuela, Peppe, Valerio, Cecilia en vele anderen uit deze documentaire op straat zijn komen te staan.
Filmmaker Celestini heeft een enorm sociaal bewogen film neergezet over de realiteit op de werkvloer vandaag de dag. Hij heeft weinig gesleuteld aan het beeld, dat wil zeggen, de harde werkelijkheid komt nogal rauw op je dak. Maar dat is waarschijnlijk precies zijn bedoeling: kijk, dit is de situatie en dit is wat deze mensen ertegen doen. Parole sante is dan ook vooral een indringend portret over callcentermedewerkers die zichzelf organiseren voor hun rechten. Jammer is alleen dat alles in een hoog tempo gaat en nergens rust in de documentaire zit.De filmmaker schroomt er niet voor om de hamer en sikkel, die voorbij komt in beelden van de acties, te laten zien. Evenmin deinst hij ervoor terug om de mooie praatjes van het kapitalisme over baanonzekerheid als ‘flexibiliteit’ en ontslag als ‘het niet verlengen van contracten’ onderuit te halen. Maar de oorzaken van problemen als deze blijven op de achtergrond in de film en wellicht was dit ook de bedoeling. Celestini wil met dit verhaal in elk geval een heel duidelijk punt maken: de kwestie baanzekerheid zal steeds meer een rol gaan spelen en werknemers zullen zich daarvoor moeten gaan organiseren. Dit laatste spreekt hij niet direct uit, maar brengt hij als een vraag zonder antwoord: het plafond lekt en er komen steeds meer druppels naar beneden. Ga je dan zitten wachten of onderneem je zelf actie?
Op YouTube is een korte demo van de documentaire (helaas zonder ondertiteling) te zien.