Het is 75 jaar geleden dat Nederland werd bevrijd van de fascistische bezetting. Op 5 mei 1945 werd in Wageningen de capitulatie van de Duitse troepen in Nederland besproken. Enkele dagen later, op 9 mei 1945, was de oorlog in Europa afgelopen. In Azië duurde de oorlog tot september 1945.
Het blijft van belang om 5 mei te vieren en stil te staan bij de oorzaken van de Tweede Wereldoorlog en het fascisme, evenals de betekenis van het georganiseerde verzet waarin de Communistische Partij van Nederland (CPN) een doorslaggevende rol speelde. Maar juist deze drie cruciale aspecten waar we veel van kunnen leren, worden in officiële herdenkingen helaas veelal niet genoemd.
1. Het fascisme, dat opkwam in de jaren ’20 en ’30 in Italië en Duitsland maar ook andere landen, werd gefinancierd en gesteund door het grootkapitaal. Via afschaffing van de burgerlijke democratie, militarisering en openlijke terreur richting de arbeidersbeweging, had het kapitaal als doel de arbeidersbeweging klein te krijgen en de landen voor te bereiden op de aankomende oorlog.
2. De Tweede Wereldoorlog had een dubbel karakter. Enerzijds was het een enorme invasie door Nazi-Duitsland en haar bondgenoten tegen de Sovjet-Unie, met als doel het socialisme te vernietigen. Tegelijkertijd was de oorlog een resultaat van de tegenstellingen tussen de verschillende imperialistische machten die met elkaar concurreerden om de controle over koloniën, grondstoffen en markten.
3. De CPN en de internationale communistische beweging hadden deze ontwikkelingen al vroeg voorzien. Gedurende de jaren ’20 en ’30 stonden de communisten voorop in de strijd tegen het opkomende fascisme en tegen de aankomende oorlog. Een belangrijke rol hierin speelde de Communistische Internationale. Maar ook de jongerenafdeling daarvan, Communistische Jeugd Internationale, die zich verzette tegen militarisering en de ophitsing van jongeren voor de oorlog door de burgerlijke politieke krachten. De CPN was al vanaf 1933 actief betrokken bij de hulp aan politieke vluchtelingen uit nazi-Duitsland. Deze moesten ook in Nederland onderduiken omdat nazi-Duitsland nog een ‘bevriende’ staat was. Met dit illegale werk deden leden van de CPN belangrijke ervaringen op voor het latere verzet tijdens de bezetting.
Tijdens de oorlog leverden de leden van de CPN fundamentele bijdragen aan het verzet. Een mijlpaal daarin is de Februaristaking: op 25 februari 1941 werd bezet Europa verbijsterd toen honderdduizenden mensen het werk neerlegden. De CPN organiseerde de staking n.a.v. de razzia’s in Amsterdam in de dagen ervoor waarbij honderden Joden werden opgepakt. Een resultaat van de Februaristaking was onder meer dat Nederland niet werd ingelijfd in het Duitse Reich.
Communisten namen het voortouw in het gewapende verzet en gevaarlijke missies zoals sabotageacties en liquidaties. Duizenden CPN’ers werden daarom gefusilleerd of vonden de dood in concentratiekampen. Namen van CPN’ers zoals Hannie Schaft, Jan Bonekamp en vele andere werden symbolen van het verzet door hun heldhaftige strijd.
Niet alleen in Nederland, maar in heel bezet Europa stonden de communisten voorop in het verzet. Die heldhaftige houding van communisten was mede het resultaat van de communistische idealen en activiteit, de collectieve strijd, solidariteit, kameraadschappelijkheid en het vertrouwen in de kracht van de gewone mensen uit de arbeidersklasse. Daarom waren de vooroorlogse activiteit van de CPN en de banden die het had opgebouwd met de arbeidersklasse in de klassenstrijd van cruciaal belang voor het latere verzet in Nederland.
Nederland werd bevrijd door Engelse, Amerikaanse en Canadese troepen. We mogen echter niet vergeten dat aan de andere kan van Europa de Sovjet-Unie en het Rode Leger de beslissende bijdrage leverde aan het verslaan van Nazi-Duitsland.
De anticommunistische geschiedvervalsing door de burgerlijke politieke partijen en de EU, die de rol van de CPN in het verzet verzwijgen, die het fascisme proberen gelijk te stellen aan het communisme, die zelfs zo ver gaan om te stellen dat de Sovjet-Unie medeplichtig is aan het ontstaan van de Tweede Wereldoorlog, is zeer gevaarlijk. Ze verhullen daarmee de oorzaken en het werkelijke karakter van fascisme en oorlog.
Hulde aan de CPN’ers en de andere verzetsstrijders die vochten tegen de fascistische bezetting.
Toen niet, nu niet, nooit meer fascisme!
Partijbestuur NCPN
Algemeen Bestuur CJB