Ronald Maassen

20 juni is het Wereldvluchtelingendag. Vorig jaar kwam de VN met het trieste nieuws dat er wederom een record gebroken was: 70,8 miljoen mensen waren toen ontheemd door oorlog, onderdrukking en geweld.[1] De verwachting is niet dat die misselijkmakende trend dit jaar gebroken zal worden.

De schaal van het geweld

Wie in de enorme aantallen mensen die gevlucht zijn voor geweld duikt, komt al gauw de meest nare statistieken tegen: zo raakten in 2018 iedere dag 37.000 mensen hun thuis kwijt, kwamen er dat jaar 13.6 miljoen vluchtelingen bij, is de helft van de 25.9 miljoen vluchtelingen buiten eigen land nog een kind en zijn er minstens 138.600 kinderen die hun ouders kwijt zijn; al is dat laatste waarschijnlijk een grove onderschatting.[2] Je zou maar een van deze arme zielen zijn.

De grootste ontheemde groep was in 2018 de Syriërs met 13 miljoen ontheemde mensen, waarvan ongeveer de helft vluchteling was en de andere helft in eigen land gevlucht is. De tweede grootste ontheemde groep bestond uit Colombianen. Deze 8 miljoen ontheemde mensen waren bijna allemaal binnen eigen land op de vlucht. Deze trieste rij loopt verder door met de Democratische Republiek Congo (5.4 miljoen), Afghanistan (5.1 miljoen), Zuid-Soedan (4.2 miljoen), Somalië (3.7 miljoen), Ethiopië (2.8 miljoen), Soedan (2.7 miljoen), Nigeria (2.5 miljoen), Irak (2.4 miljoen) en Jemen (2.2 miljoen). Ook in Venezuela, wat al jaren wordt geteisterd door financiële blokkades van de VS en haar bondgenoten, zijn volgens de UNHCR 3.4 miljoen mensen gevlucht.

Als we dan specifiek kijken naar vluchtelingen, dus mensen die buiten eigen land opgevangen worden in tijdelijke voorzieningen, komt meer dan twee derde van deze groep van 25 miljoen mensen uit slechts vijf landen: Syrië, Afghanistan, Zuid-Sudan, Myanmar en Somalië. De opvang gebeurt voor het overgrote gedeelte in buurlanden en slechts 16% van deze groep komt in economisch ontwikkelde landen terecht, terwijl een derde door de meest economisch achtergestelde landen wordt opgevangen.

Fort Europa

Met de grootste brandhaard in de buurt, namelijk de oorlog in Syrië, probeert een aanzienlijk aantal van deze vluchtelingen om het relatief veilige Europa te bereiken. In Europa worden ongeveer 2 miljoen asielzoekers opgevangen, waarvan de meerderheid (1.1 miljoen) in Duitsland.[3] Het grootste gedeelte van deze asielzoekers komt uit Syrië, Afghanistan en Irak (53,5% in 2016, 29,6% in 2017 en 27,6% in 2018).

De opvang vanuit Europa is echter allesbehalve goed geregeld. Iedereen kent nog wel de verschrikkelijke beelden van het aangespoelde jongetje Alan Kurdi op een Turks strand in 2015. Hij was een van de minstens 34.361 mensen die de dood vonden op de Middellandse zee.[4] Dit komt doordat de politiek van Europa er vooral op geënt is om vluchtelingen zoveel mogelijk buiten te houden. Door middel van de ‘Turkije-deal’ en het harde optreden van het Europese Grens en Kustwacht Genootschap (FRONTEX) wordt er alles aan gedaan om de vluchtelingen buiten de deur te houden.[5] Deze politiek ging gepaard met een ware demonisering van de vluchteling.[6] Verschillende politici en nieuwsmedia schilderden het beeld van een onhoudbare stroom van vluchtelingen, waar zelfs terroristen tussen zouden zitten.[7]

En nu?

De laatste tijd is het echter erg stil rondom het ‘vluchtelingenprobleem’. In maart bereikte de kwestie weer kort berichten hierover het nieuws toen de Turkse regering de vluchtelingen als politieke onderhandelingstroef inzette om betere concessies af te dwingen.[8] Over het algemeen staan we in Nederland toch maar weinig stil bij het lot van al deze ontheemde mensen, terwijl hier juist nu alle noodzaak toe is. Vluchtelingenkampen, zoals het kamp Moria op Lesbos, hebben eigenlijk altijd permanent onhygiënische situaties.[9] Dit is, zeker nu met de uitbraak van het coronavirus, een groot probleem. In twee kampen in Griekenland zijn al coronagevallen bekend.[10]

De situatie in deze kampen is nu nog mensonterender. Er is altijd te weinig en vitamineloos eten dat bij hekken wordt achtergelaten. Verder blijven ordehandhavers bij verschillende kampen weg vanwege het risico op corona. Dit is voor iedereen een ramp, maar al helemaal voor vrouwen en ook voor de vele kinderen die in de kampen opgesloten zitten. In de kampen waar duizenden vluchtelingen dicht op elkaar gepakt zitten, is het een ware hel.

Extra wrang daarbij is, dat dit natuurlijk om totaal verhelpbaar lijden gaat. De aantallen vluchtelingen zijn, op de schaal van de Europese bevolking, enorm klein en zouden als daar de politieke wil voor was best beter opgevangen kunnen worden. Maar daar wringt de schoen natuurlijk. Het kapitalisme bewijst wederom dat het leven van mensen voor de kapitalisten niks waard is. Tenzij ze je kunnen uitbuiten als tomatenplukker op een Italiaanse boerderij natuurlijk.[11]

Maar waarom dan?

Het is belangrijk om bij het stilstaan bij de Wereldvluchtelingendag ook stil te staan bij de oorzaken van één van de grootste vluchtelingenstromen in de geschiedenis. Waarom vluchten al deze mensen eigenlijk? Wat drijft hen ertoe om huis en haard achter te laten? Over het algemeen zijn deze mensen slachtoffer van de concurrentiestrijd tussen verschillende kapitaalsgroepen. Zo is de Syrische bevolking het slachtoffer van de imperialistische agressie om goedkope toegang tot grondstoffen als olie veilig te stellen.[12] Er wordt een geopolitiek machtsspel gespeeld tussen de VS en Rusland, maar ook landen van de EU, Turkije, Iran en andere imperialistische machten. Allemaal hebben ze hun troepen en bommen naar Syrië gestuurd en het land is door de oorlog geruïneerd; hele steden zijn verwoest.

Hetzelfde verhaal treffen we aan in de op een na grootste brandhaard: Afghanistan. Hier wordt al decennia gevochten om de geopolitieke belangen van het Amerikaanse kapitaal veilig te stellen.[13] Wat begon al helemaal in de jaren ‘70 als een proxy-oorlog waar de regeringen van Saudi-Arabië en de VS ongeveer 40 miljard dollar besteedden om de socialistische regering omver te werpen, is geworden tot een hardnekkig vastbijten in het land om haar natuurlijke grondstoffen en strategische ligging.

Deze brandhaarden zijn aangewakkerd door het internationale kapitalisme vanwege de te behalen winsten en de daarmee gepaard gaande geopolitieke belangen. Het is belangrijk om te herinneren dat het in veel gevallen ook Nederlandse bommenwerpers, diplomaten en zakenmensen zijn die deze vluchtelingen hun huizen afnamen. Op Wereldvluchtelingendag is het dus van belang om ook te pleiten voor het einde van dit imperialistische geweld!

 

Bronnen:

[1] https://www.unhcr.org/nl/wereldvluchtelingendag/

[2] The United Nations Refugee Agency Global Trends Rapport, https://www.unhcr.org/5d08d7ee7.pdf.

[3] De totale hoeveelheid is onduidelijk omdat alleen cijfers bekend zijn van asielaanvragen. Hoeveel mensen uiteindelijk in een land kunnen blijven is niet altijd duidelijk. Voor meer informatie: https://www.vluchtelingenwerk.nl/sites/default/files/Vluchtelingenwerk/Cijfers/20190722_vwn_vluchtelingen-in-getallen.pdf

[4] https://www.theguardian.com/world/2018/jun/20/the-list-europe-migrant-bodycount

[5] Voor een voorbeeld van dit harde optreden: https://www.hrw.org/news/2020/03/17/greece-violence-against-asylum-seekers-border

[6] https://www.theguardian.com/commentisfree/2020/jan/01/refugee-crisis-europe-mediterranean-racism-incarceration

[7] https://nos.nl/artikel/2109714-terroristen-onder-vluchtelingen-goed-mogelijk-maar-wel-omslachtig.html

[8] https://www.voorwaarts.net/het-lot-van-vluchtelingen-en-eu-beleid/

[9] https://www.youtube.com/watch?v=w0pGAxBUAjY

[10] https://www.groene.nl/artikel/harteloos-en-xenofoob?fbclid=IwAR279R1-cPJ3WJYv1lIh18OLw6ZD0sy1jJBtplVYWmzKmPfxDvX2goc0dd0

[11] https://www.theguardian.com/world/2019/jun/20/tomatoes-italy-mafia-migrant-labour-modern-slavery

[12] https://www.voorwaarts.net/communistische-partijen-europa-veroordelen-imperialistische-agressie-syrie/

[13] https://www.voorwaarts.net/afghanistan-nog-een-onbekend-verhaal-deel-1/