Boekenlijst: kennis is macht

boekenlijst

Steeds meer jongeren komen in contact met de CJB en willen weten waar we als communisten voor staan. Ze lopen dagelijks op tegen de problemen die het kapitalisme veroorzaakt, bijvoorbeeld op hun werk of op hun school of universiteit. Werkende jongeren zien dat hun sociale rechten worden afgebroken en dat de arbeidsrelaties verslechteren (bijv. flexwerk). Jongeren die een opleiding volgen worden door hun steeds duurdere studie heen gejaagd. Tegelijkertijd zien we veel onrechtvaardigheid in de wereld en woeden in meerdere regio’s oorlogen waar vaak ook Nederland bij betrokken is. Wat gaat er mis? Hoe kan het dat we er steeds op achteruit gaan, terwijl dankzij de wetenschap en technologie de mogelijkheden alleen maar toenemen? Waarom kan de regering het niet oplossen? Is er een alternatief mogelijk? Misschien het communisme. Maar werkt het communisme wel?

…de taken van de jeugd in het algemeen en van de communistische jeugdbonden (…) in het bijzonder [kan] met één enkel woord worden aangeduid: die taak is: leren.

V.I. Lenin
De taken van de Jeugdbonden (1920)

Jij die honger lijdt, grijp een boek; het zal een wapen zijn. Jij moet klaar zijn om de macht te pakken.

Bertolt Brecht
De Moeder(1931)

Om jongeren op weg te helpen in de zoektocht naar het vinden van antwoorden op deze en vele andere vragen, hebben we een lijst samengesteld van boeken en artikelen. Deze kunnen door iedere jongere worden gelezen die wil begrijpen wat de oorzaken zijn van deze problemen en die in verzet wil komen en wil strijden voor een alternatief. Je kunt altijd meer uit een tekst halen als je het bespreekt met anderen, dus neem vooral contact op met CJB’ers om erover te praten en om óók actief te worden in de strijd voor een andere maatschappij.

De onderstaande boeken en artikelen bieden een introductie in verschillende onderwerpen. Sommige werken zijn lastiger dan andere, maar ze zijn allemaal de moeite waard. Belangrijk is om in gedachten te houden dat elke tekst geschreven is in specifieke omstandigheden. We kunnen dus niet alles één op één overnemen, maar we kunnen wel veel leren omdat veel zaken nog altijd relevant zijn. “Onze leer is geen dogma, maar een leidraad voor het handelen,” zo benadrukten Marx, Engels en Lenin steeds. We hebben de werken ingedeeld in 5 thema’s:

  1. Introducties in het marxisme-leninisme
  2. Over staat, democratie en revolutie
  3. Over uitbuiting, economische crisis en politieke economie
  4. Over filosofie en religie
  5. Over strategie, oorlog en revolutie

Introducties in het marxisme-leninisme

Manifest van de communistische partij [link]

– K. Marx en F. Engels (1848)

Dit is waarschijnlijk het bekendste werk dat is geschreven door Karl Marx en Friedrich Engels. Het diende als programma voor de Bond der Communisten, de eerste communistische partij. Ruim anderhalve eeuw nadat dit werk is geschreven is het nog altijd relevant en blijft het miljoenen jongeren over de hele wereld inspireren. Voor veel jongeren is het Communistisch Manifest de eerste kennismaking met de marxistische theorie. In het eerste hoofdstuk ‘Bourgeois en proletariërs’ wordt beknopt beschreven hoe het kapitalisme is ontstaan en hoe daardoor de productiekrachten zich op nooit eerder vertoonde schaal hebben ontwikkeld, maar ook hoe het kapitalisme objectief in tegenstellingen en crises verstrikt raakt. Samen met het kapitalisme ontwikkelen zich ook de ‘doodgravers’ van dat systeem: de arbeidersklasse. De volgende hoofdstukken gaan onder andere in op de socialistische revolutie waarin de werkende mensen de politieke macht overnemen en hun eigen macht vestigen, het socialisme. Ook wordt er ingegaan op het belang van de communistische partij en op verwijten aan de communisten die ook vandaag nog veel gehoord worden.

De ontwikkeling van het socialisme van utopie tot wetenschap [link]

– F. Engels (1880)

Dit is een goed werk om kennis te maken met de marxistische theorie. Het is een gepopulariseerde uiteenzetting van de marxistische kijk op de wereld, het zogenaamde dialectisch en historisch materialisme. Een aanrader voor iedereen die kennis wil maken met de marxistische filosofie, de wetmatigheden van de klassenstrijd en de marxistische politieke economie. Het gaat in op vraagstukken zoals: wat is de drijfkracht achter de ontwikkeling van de maatschappij? Kunnen we die wetmatigheden van de maatschappelijke ontwikkeling kennen? Waarom is het kapitalisme historisch achterhaald? Kan een filosofie neutraal zijn? Bestaat er een ‘absolute waarheid’? Waarom is het communisme objectief en wetenschappelijk?

Het imperialisme als hoogste stadium van het kapitalisme [link]

– V.I. Lenin (1916)

Een zeer actueel werk dat zeker is aan te raden. In begrijpelijke taal gaat Lenin in op een aantal veranderingen in de kapitalistische productiewijze die plaatsvonden tegen het einde van de 19e en begin 20e eeuw, met als belangrijkste kenmerk dat de productie steeds meer in handen komt van enorme monopolies. Lenin bouwt daarmee voort op de economische inzichten van Marx en toont aan dat het kapitalisme zijn laatste fase betreedt: het imperialisme (ook wel monopoliekapitalisme). Lenin gaat ook in op hoe de betekenis van imperialisme wordt verdraaid, iets wat vandaag de dag ook nog vaak gebeurt, bijvoorbeeld als het imperialisme ten onrechte wordt uitgelegd als agressief buitenlands beleid.

Truths and lies about socialism

– KNE (2013)

Dit zijn drie Engelstalige boekjes waarin fabels over het communisme worden ontkracht die we als jongeren vandaag vaak horen en waarin de lezer kan zien hoe communisten echt over bepaalde zaken denken. Het zijn uitstekende boekjes voor een kennismaking met het marxisme-leninisme en er is een sterke koppeling met de actualiteit. Ze zijn geschreven door onze zusterorganisatie, de Communistische Jeugd van Griekenland (KNE).

Deel 1: Over de socialistische economie [link] gaat in op de verschillen tussen de kapitalistische en de socialistische economie: welke tegenstellingen kenmerken de kapitalistische economie? Klopt het dat socialistische economieën niet goed werken, zoals vaak wordt gezegd? Hoe werkt een socialistische economie eigenlijk? Wat betekent ‘vermaatschappelijking van de productiemiddelen’ en ‘centrale planning’? Wat zijn de uitdagingen waar een socialistische economie mee te maken heeft?

Deel 2: Over de socialistische macht [link] gaat over de staat en politieke vraagstukken. Hoe democratisch en vrij zijn we vandaag in het kapitalisme? Wordt in het socialisme alles beheerd door de staat en de partij? Is er vrijheid in het socialisme? Hoe werkt een socialistische democratie en wat is de ‘dictatuur van het proletariaat’?

In Deel 3: Over de verdraaiing van de geschiedenis [link] wordt antwoord gegeven op veelgehoorde verdraaiingen en leugens over de geschiedenis van het socialisme dat in de vorige eeuw werd opgebouwd in landen van Oost-Europa. Er wordt onder andere ingegaan op het Molotov-Ribbentrop pact, het bloedbad bij Katyn, de Conferentie van Jalta, de Berlijnse muur en de gebeurtenissen in Hongarije in 1953 en Tsjecho-Slowakije in 1968.

De leer van Karl Marx [link]

– V.I. Lenin (1914)

In deze brochure geeft Lenin een biografische schets van Karl Marx en vervolgens een introductie in de marxistische theorie. Lenin benoemt kort de hoofdpunten uit de marxistische wereldbeschouwing (het dialectisch en het historisch materialisme), de marxistische economische theorie en het socialisme. Dit werk is erg beknopt en kan vooral dienen om een globaal overzicht te vormen van de belangrijkste theoretische vraagstukken die het marxisme aankaart, als opstap naar het lezen van werken die meer specifiek en uitgebreid op deze onderwerpen ingaan.

Over staat, democratie en revolutie

Over de staat [link]

– V.I. Lenin (1919)

Staat en revolutie [link]

– V.I. Lenin (1917)

Proletarische revolutie en renegaat Kautsky [link]

– V.I. Lenin (1918)

Zoals Lenin aangeeft is over weinig vraagstukken zo veel verwarring geschapen als de rol van de staat. De bovenstaande klassiekers kunnen helpen om een beter begrip te vormen van de staat en de democratie. De werken geven antwoorden op vragen als: wanneer en waarom is de staat ontstaan? Zal de staat altijd blijven bestaan? Is de staat neutraal en dient het de belangen van de hele maatschappij of dient het slechts de belangen van een gedeelte van de maatschappij? Wat zijn de functies van de staat? Enzovoort. In de werken wordt aangetoond dat de staat een product is van de onverenigbare klassentegenstellingen, en dat de staat altijd de belangen van de heersende klassen dient.
Over de staat is een toespraak van Lenin waarin hij de belangrijkste marxistische standpunten over de staat uiteenzet. Het biedt een goede introductie in het onderwerp. In Staat en revolutie bestudeert Lenin de ervaringen van onder andere de Commune van Parijs (1871). Hij verdedigt de marxistische stelling dat de burgerlijke staat niet gebruikt kan worden voor de opbouw van het socialisme. Het is niet alleen noodzakelijk de burgerlijke staat te veroveren, maar ook om deze te vernietigen en in de plaats daarvan de revolutionaire staat van de werkende klasse op te bouwen. Proletarische revolutie en renegaat Kautsky gaat onder andere in op het contrast tussen de socialistische en de kapitalistische democratie, en ook een reeks andere kwesties.

Over uitbuiting, economische crisis en politieke economie

Loon, prijs en winst [link]

– K. Marx (1865)

Loonarbeid en kapitaal [link]

– K. Marx (1847)

Elke loonarbeider werkt om zijn of haar brood te verdienen. Maar hoe wordt het loon bepaald? Gaan de werkende mensen er ook op vooruit als de kapitalisten erop vooruitgaan? Hoe werkt de kapitalistische uitbuiting van de werkende klasse precies? Waarom kan de uitbuiting niet worden opgeheven binnen de kaders van het kapitalisme? Deze brochures bieden antwoorden op deze vragen. Ze tonen aan waarom het kapitalisme niet kan voorzien in de behoeftes van de bevolking en waarom de belangen van de arbeiders en de heersende klasse lijnrecht tegenover elkaar staan.

In Loon, prijs en winst komen deze vraagstukken naar voren aan de hand van een betoog van Marx, gericht aan John Weston die beweerde dat een algemene loonsverhoging niet in het belang van de werkende klasse zou zijn en dat de vakbonden daarom een schadelijke rol spelen. Dat zijn argumenten die werkgevers en politici ook vandaag nog altijd gebruiken. In Loonarbeid en kapitaal worden deze vragen behandeld middels een analyse van de fundamentele verhouding in de kapitalistische productie: de verhouding tussen de loonarbeid en het kapitaal. Interessant is ook de inleiding van Friedrich Engels waarin wordt uitgelegd dat de arbeider niet zijn arbeid maar zijn arbeidskracht verkoopt aan de kapitalist en waarom dit onderscheid van belang is.

Leerboek politieke economie [link]

– Academie der Wetenschappen van de Sovjet-Unie (1954)

Het Leerboek politieke economie biedt een uitgebreide uiteenzetting van de marxistische politieke economie. Het is een handig naslagwerk en het is de moeite waard om te bestuderen voor iedere jongere die wil begrijpen hoe de kapitalistische economie in elkaar zit, hoe de kapitalistische uitbuiting werkt, hoe economische crises ontstaan, enzovoort. Ook biedt het een overzicht van kritieken op burgerlijke economische theorieën. Het is een goede kennismaking met de economie en een opstap voor het bestuderen van werken als Bijdrage tot de kritiek op de politieke economie (1859) of Het kapitaal (1867) van Marx.

Over filosofie en religie

Beginselen van de filosofie [link]

– G. Politzer

Filosofie wordt vaak gezien als iets moeilijks en ongrijpbaars, maar dit boek bewijst dat dat niet zo hoeft te zijn. Dit leerboekje biedt een uitzonderlijk toegankelijke en begrijpelijke introductie in de communistische filosofie. Een aanrader voor iedereen die een algemeen beeld wil krijgen van de manier waarop marxisten-leninisten naar de wereld kijken.

Ludwig Feuerbach en het einde van de klassieke Duitse filosofie [link]

– F. Engels (1886)

Een klassieker van Friedrich Engels. In dit kleine boekje beschrijft hij hoe de marxistische filosofie (het dialectisch materialisme) voortkomt uit de filosofie van Hegel (Duits filosoof die de ideeën van Marx en Engels beïnvloedde). Engels benoemt de fundamentele grondvraag van de filosofie en behandelt een reeks belangrijke vraagstukken, bijvoorbeeld hoe we begrippen als wetmatigheid, noodzakelijkheid en toeval kunnen begrijpen. Hij gaat in op een reeks belangrijke filosofische stromingen en methodes, zoals het idealisme, agnosticisme en materialisme, de dialectiek en metafysica. Ook wordt er ingegaan op religie en ethiek.

Socialisme en godsdienst [link]

– V.I. Lenin (1905)

In dit korte artikel gaat Lenin in op de vraag: hoe verhouden communisten zich tot religie? Wat bedoelen we wanneer we zeggen dat religie een privéaangelegenheid moet zijn?

Over strategie, oorlog en revolutie

Het bankroet van de Tweede Internationale [link]

– V.I. Lenin (1915)

In dit werk worden een reeks fundamentele strategische vraagstukken behandeld, zoals de houding van communisten ten aanzien van imperialistische oorlogen, maar ook de voorwaarden waaronder een revolutie plaats kan vinden. Het is geschreven ten tijde van de Eerste Wereldoorlog die in 1914 uitbrak en leidde tot de splitsing tussen wat we vandaag het communisme en de sociaaldemocratie noemen. De communisten zoals Lenin verdedigden het standpunt dat de oorlog imperialistisch was, dat deze gevoerd werd voor de belangen van de monopolies en niet voor het volk. De sociaaldemocratie verraadde het socialisme en steunde in plaats daarvan de monopolies in het voeren van de bloedige oorlog. Lenin gaat in op dit verraad en op een reeks misvattingen van het imperialisme. Bijzonder interessant zijn de objectieve en subjectieve voorwaarden voor de revolutie die Lenin uiteenzet.

De linkse stroming [link]

– V.I. Lenin (1920)

Lenin gaat in op enkele lessen uit de Oktoberrevolutie en de ervaringen van de Bolsjewieken. Hij behandelt daarbij ook een reeks vraagstukken over strategie en tactiek, bijvoorbeeld of communisten onder bepaalde omstandigheden compromissen moeten sluiten, of ze moeten deelnemen aan het burgerlijk parlement en of communisten moeten werken in vakbonden die eigenlijk aan de kant van de werkgevers staan. Lenin schreef deze tekst omdat er destijds een radicalistische en sektaristische trend was ontstaan in de communistische beweging die ‘linkse stroming’ of linksopportunisme werd genoemd. Enerzijds was de linkse stroming een reactie op het rechtsopportunisme, oftewel op het feit dat destijds veel arbeiderspartijen sociaaldemocratisch en reformistisch werden en het socialisme verraadden. Anderzijds was de linkse stroming een gevolg van de indrukwekkende overwinning van de Oktoberrevolutie, wat ertoe leidde dat sommige communisten bepaalde tactische overwegingen van de Bolsjewieken onterecht verhieven tot principes (tegenover de sociaaldemocraten die juist alle principes overboord hadden gegooid). In deze complexe omstandigheden bood Lenin lessen over strategische vraagstukken die ook vandaag zeer waardevol en actueel zijn.

Stellingen over de fundamentele taak van het 2e Congres van de Commintern [link]

– V.I. Lenin (1920)

In deze tekst gaat Lenin in op de taken van communistische partijen in kapitalistische landen wanneer er geen sprake is van revolutionaire omstandigheden. Het biedt een goed overzicht van enkele basiselementen van de marxistisch-leninistische strategie voor communistische partijen, al is het belangrijk om in het achterhoofd te houden dat het geschreven is in een periode waarin zich niet exact dezelfde problemen voordeden in de communistische beweging als vandaag. Daarnaast wordt ingegaan op de inhoud van de macht in de Sovjet-Unie in contrast met de burgerlijke democratie en de taken van de Sovjetmacht.

Aprilstellingen (de taken van het proletariaat in de huidige revolutie) [link]

– V.I. Lenin (1917)

In februari 1917 was er een revolutie in Rusland waarin de Tsaar werd afgezet en de kapitalisten de macht overnamen. Op 3 april keert Lenin, die was verbannen naar het buitenland, terug naar Sint-Petersburg. De volgende dag presenteert hij de bekende Aprilstellingen. Terwijl de andere ‘linkse’ partijen (de sociaalrevolutionairen en mensjewieken) de Voorlopige Regering van de kapitalisten en de imperialistische Eerste Wereldoorlog praktisch steunden, stelde Lenin in de Aprilstellingen juist dat de bolsjewieken geen enkele steun moesten verlenen aan de Voorlopige Regering, en dat de werkende mensen de macht moesten overnemen om de oorlog te stoppen en de problemen op te lossen.

Ben je Nieuwsgierig?

Wil je lid worden,  meer over de CJB te weten komen, meedraaien in een afdeling of gewoon eens wat mensen van de CJB ontmoeten? Vul dan ons contact / lidmaatschapsformulier in.