Nederland is niet het enige land waar op onderwijs wordt bezuinigd; in heel Europa zorgt de crisis voor achteruitgang van de kwaliteit van educatie. In Hongarije, Letland, Litouwen en Tsjechië is het salaris voor onderwijspersoneel met 30% verminderd en in Groot-Brittannië dreigen universiteiten zelfs failliet te gaan. In sommige Europese landen gaan studenten de straat op, maar voor grootschalige, structurele studentenprotesten moeten we in Zuid-Amerika zijn. In Chili wordt namelijk al meer dan drie maanden massaal gedemonstreerd tegen de verslechtering van het openbaar onderwijs.

Nina Bouwmeester

Camila Vallejo, het gezicht van de studentenprotesten

Het onderwijsniveau van publieke universiteiten holt achteruit, ondanks de beloften van president Piñera, een rechtse miljardair die sinds een jaar in Chili aan de macht is. Op de private universiteiten wordt onderwijs van goede kwaliteit gegeven, met als gevolg dat studenten zich diep in de schulden moeten steken voor een goede opleiding of zelfs helemaal geen opleiding kunnen betalen. De populariteit van president Piñera neemt snel af. Bijna 80% van de Chilenen staat achter de demonstranten. Als reactie hierop deed Piñera begin deze maand een aantal concessies, waarin hij onder meer studiebeurzen en een tegemoetkomingregeling voor studenten met schulden beloofde. Daar namen de studenten geen genoegen mee aangezien dit geen oplossingen zijn voor de onderwijsproblemen.

De mond gesnoerd, net als in de Pinochet-dictatuur

De protesten in Chili gaan niet zonder slag of stoot: met traangas en waterkanonnen probeert de politie de demonstranten uit elkaar te drijven. Als reactie hierop gooien studenten met stenen en steken ze auto’s in de brand. Het politiegeweld liep donderdag 25 augustus zelfs uit op het neerschieten van de 16-jarige scholier Manuel Gutiérrez.

Toen Piñera op 4 augustus een demonstratie wilde verbieden op grond van een wet uit de tijd van de dictatuur van Pinochet, zorgde dat voor nóg meer steun van de verontwaardigde bevolking, waarvan een groot gedeelte zich bij de protesterende studenten en leraren aansloot.

De studentendemonstraties zijn ontstaan in navolging van de nationale protesten in mei 2011 tegen de verhoging van de gasprijzen en de plannen voor de vervuilende HidroAysén dam. Begin juni kwamen ook honderdduizenden scholieren en studenten in opstand voor gratis en kwaliteitvol onderwijs. Ze weigerden nog naar school te gaan en bezetten hun gebouwen.
De studentenprotesten worden geleid door de 23-jarige studente en communiste Camila Vallejo. Ze is lid van de Juventudes Comunistas de Chile (Jonge Chileense Communisten) en is voorzitster van de Studentenfederatie. Nadat een vertegenwoordiger van het Ministerie van Cultuur zei dat de protesten wel zouden stoppen met de dood van Vallejo, staan zowel Vallejo als haar ouders onder permanente politiebewaking.

Toch gaat de strijd voor gratis en gelijk onderwijs is Chili door. Niet alleen in de vorm van demonstraties, maar ook met behulp van ludieke acties, zoals een ‘Kiss-a-thon’ en een protest in de vorm van dans: onder de naam ‘Thriller for Education’ dansten de demonstranten verkleed als zombies op ‘Thriller’ van Michael Jackson. Het zombiemotief verwees daarbij naar het Chileense onderwijssysteem, dat ook ‘verrot’ en ‘dood’ is. Een compilatie van de dans is in het filmpje hieronder te zien.

Informatiebijeenkomsten zijn ook een belangrijk onderdeel van de studentenacties: zondag 21 augustus werd er een ‘Familiezondag voor educatie’ georganiseerd, waar bijna een miljoen studenten en familieleden op af kwamen om gezamenlijk te picknicken en naar Camila Vallejo te luisteren.

1 miljoen mensen op de been

De betrokkenheid die de Chilenen tonen ten opzichte van de studenten en de politiek zorgen voor een sterk front dat een eenheid vormt ten opzichte van Piñera en zijn regering.
In Nederland  blijven de massale studentendemonstraties tot nu toe uit. Wel kunnen we veel leren van het doorzettingsvermogen van de Chilenen en hun goed georganiseerde studentenbeweging. Ook het zoeken naar aansluiting bij de rest van de bevolking kan voor ons een voorbeeld zijn. Vorige week woensdag steunden de Chileense transportvakbond en de vakbond voor openbare diensten de studentenprotesten met een tweedaagse staking die meer dan een half miljoen mensen op de been bracht. Dit resulteerde in een voorstel van president  Piñera tot onderhandeling met de studentenorganisaties. Een grote overwinning, al valt nog te bezien of er overeenstemming kan worden bereikt.