Lopend Vuurtje: De stille crisis in de GGZ

Deze column is geschreven door Ivan, die als verpleger in de GGZ werkt.

In een tijd van crisis is solidariteit, saamhorigheid en samenwerking tussen werkers altijd het grootste goed.

Er worden verschillende noodmaatregelen getroffen voor de ziekenhuizen en de VVT (verzorgingshuizen, verpleeghuizen en thuiszorg) met betrekking tot het Covid-19 virus. De verantwoordelijkheid om initiatieven op te starten bijvoorbeeld tegen vereenzaming of hulp voor kwetsbare ouderen wordt echter neergelegd bij de arbeidersklasse. Er zijn mooie initiatieven van mensen om elkaar te ondersteunen, bijvoorbeeld het studentenhulpnetwerk. Waarin studenten zich belangeloos inzetten om zijn of haar medemens in tijd van crisis te helpen. Boodschappen doen voor buurtbewoners of het vrijwilligerswerk bij de voedselbanken.

Het is hartverwarmend om te zien hoe dit door de samenleving wordt opgepakt, maar waar is de verantwoordelijkheid van de overheid hierin? De verantwoordelijkheid wordt bij de burgers neergelegd in plaats van dat de overheid hier initiatief in neemt. In tijden van crisis moet de overheid zich zorgzaam opstellen naar zijn inwoners.

Dit leidt ook tot een stille crisis. Er is een grote groep mensen in Nederland die niet goed in staat is om voor zichzelf op te komen. Namelijk de hulpbehoevenden in de jeugdzorg, gehandicaptenzorg, verslavingszorg en de geestelijke gezondheidszorg.

De afgelopen jaren is er enorm veel bezuinigd op deze sector. Het behandelen aan huis in de GGZ is al jaren een heikel punt. Het doel is om steeds meer hulpbehoevenden thuis te behandelen in plaats van in aangewezen instellingen. Het doel van de regering is om met deze maatregelen geld te besparen. Er is een enorme afname geweest in opvangplaatsen bij een crisissituatie. De klinieken en de basis GGZ hebben ellenlange wachtlijsten.

Als je beginnende psychische problemen hebt en je huisarts verwijst je door naar specialistische hulp, dan sta je al gauw 6 tot 12 weken op een wachtlijst. Tevens zien we al jaren een toename van “verwarde” mensen op straat en een toename van incidenten door inwoners die in psychische nood zitten. De wachtlijsten en de behandeling thuis zijn onveilig voor de hulpbehoevenden, medewerkers en de samenleving in zijn geheel.

De genomen maatregelen betreft het Covid-19 virus hebben veel impact op hulpbehoevenden en medewerkers binnen de GGZ. Fysieke behandeling thuis is door de maatregelen momenteel stopgezet. Hulpbehoevenden worden niet meer thuis bezocht door de verpleegkundigen en behandelaren. Momenteel kunnen hulpbehoevenden alleen maar beeldbellen met medewerkers van de GGZ. Dit zorgt voor een afbraak van veiligheid en structuur voor de hulpbehoevenden.

De dagbestedingen en therapieën zijn op last van de overheid tijdelijk gesloten (minimaal tot 28 april a.s.). Veel hulpbehoevenden hebben baat bij deze structuur om normaal te kunnen functioneren in onze maatschappij. De hulpbehoevenden die momenteel verblijven in instellingen hebben vrijwel geen dagactiviteiten en zijn enorm beperkt in hun vrijheid. Dit zorgt voor veel stress bij de hulpbehoevenden en bij de medewerkers.

Tevens is er geen noodplan voor de GGZ voor beschermingsmiddelen. GGZ Nederland heeft hierdoor zelf een noodplan moeten opstellen volgens de richtlijnen van het RIVM. Veel afdelingen hebben weinig tot geen beschermende materialen. Er zijn verschillende initiatieven om deze materialen te verzamelen, maar de rol van de overheid blijft hier achter. Instellingen schaffen zelf beschermende materialen aan om de verspreiding van het virus te voorkomen.

Ik maak mij zorgen. Zorgen over de afdeling waar ik werk, zorgen over de hulpbehoevenden en zorgen over de houdbaarheid van deze situatie. Er zijn momenteel te weinig beschermende middelen aanwezig. Als het Covid-19 virus uitbreekt op mijn afdeling gaat dit voor enorme problemen zorgen. We moeten hulpbehoevenden met zware geestelijke problemen afzonderen op hun kamers. De spanning op mijn afdeling is al aan het oplopen sinds de maatregelen zijn aangescherpt. Er is geen dagbesteding meer en de vaste structuur die zo belangrijk is proberen wij zo goed mogelijk vast te houden om het welzijn van de hulpbehoevenden te waarborgen. Ik heb een essentieel beroep als verpleegkundige. Ik hou van mijn beroep en van de mensen die ik dagelijks kan helpen en ondersteunen, maar hoe bescherm ik mijzelf en mijn omgeving zonder voldoende beschermende middelen? Ik kan drager zijn van het virus zonder het te merken. Ik kan mij momenteel niet laten testen door de GGD. Dit zorgt voor een groter besmettingsrisico naar de hulpbehoeven op mijn afdeling. Ik ben bang dat deze crisis voor de GGZ desastreuze gevolgen gaat hebben.

Ik zou graag willen zien dat de aanpak van deze crisis centraal georganiseerd kan worden in plaats van dat de verantwoordelijkheid bij GGZ-instellingen en bij de gemeenten wordt neergelegd. Ik zou graag willen kijken wat wij hier van socialistisch Cuba kunnen leren. De geestelijke gezondheidszorg in Cuba is gericht op preventie en voor iedereen toegankelijk. Er zijn nationale plannen voor bijvoorbeeld suïcidepreventie, infectiepreventie en verslavingspreventie. De GGZ in Cuba is gericht op de wijk. Dit begint bij het centrum voor geestelijke gezondheidszorg (CCSM). Er wordt vanuit de wijk samengewerkt met de psychiatrische ziekenhuizen. In iedere wijk is er een psychiater, psycholoog, maatschappelijk werker en zijn er verschillende verpleegkundigen aanwezig. Zij bieden intensieve trajecten waarbij het hele netwerk van de hulpbehoevende betrokken wordt. Hierdoor zijn er geen wachtlijsten voor een behandeling. De verantwoordelijkheid voor de GGZ is centraal geregeld in plaats dat de zorg onderverdeeld is bij gemeenten.

Ruim 40% van de Nederlanders heeft in zijn of haar leven één of meerdere psychische aandoeningen gehad. Mensen hebben behoefte aan duidelijkheid. Wat gaat deze crisis betekenen voor de GGZ en wat doet de regering om de instellingen die jaarlijks aan 1 miljoen Nederlanders geestelijke gezondheidszorg bieden te ondersteunen? Een sector waar al jarenlang het water tot aan de lippen komt. De dankbaarheid die onze overheid uit heelt niet de wonden waar de zorg momenteel mee kampt. Er moet een oplossing komen voor de jarenlange afbraak van sociaal beleid door onze burgerlijke regering.

Wat denk ik dat de overheid nu zou moeten doen?

• Een noodplan opstellen voor en met de GGZ, gehandicaptenzorg, jeugdzorg en verslavingszorg;
• Zorgen voor voldoende beschermende materialen bij deze instellingen;
• Zorg die betaald wordt uit de Wet maatschappelijk ondersteuning weer onderbrengen bij de rijksoverheid aangezien dit voor de gemeenten niet te betalen is;
• Zorg aanbieden die gericht is op de wijk, individuele behandeling en preventie;
• Dagbestedingen en therapieën op kleine schaal weer opstarten om werkdruk en spanningen op de afdelingen weg te nemen;
• Werkprojecten opstarten om ouderen en hulpbehoevenden in de wijk te ondersteunen;

Ik doe een oproep op deze grote groep Nederlanders een stem en een kans te geven om door de crisis heen te komen. Solidariteit is belangrijker dan ooit. Kapitalisme is de ziekte en socialisme het geneesmiddel!