Politieke inleiding CJB Zuid-Holland
In de afdelingen van de CJB maken we geregeld gebruik van politieke inleidingen om bepaalde ideologische of politiek/economische vragen te beantwoorden. In deze reeks publiceren we deze inleidingen omdat ze vaak nodig zijn om bepaalde vraagstukken te kunnen bespreken, in het collectief. In de politieke inleidingen bespreken we zaken die we als CJB belangrijk vinden of een standpunt over ingenomen hebben. Deze keer: “De vijf kenmerken van het imperialisme”.
“Het imperialisme als hoogste stadium van het kapitalisme” van V.I. Lenin
In het kader van de toenemende botsingen tussen verschillende landen, verschillende imperialistische blokken, willen we in deze inleiding verduidelijking geven over hoe deze situatie te benaderen. Het is makkelijk om verward te raken door alle tegenstellingen, theorieën, berichtgeving etc. in de war te raken, en tot de conclusie te komen “de wereld is een onbegrijpelijke chaos”. Het marxisme-leninisme geeft ons inzicht in de wetmatigheden van de productieverhoudingen, de economische ontwikkeling en de geschiedenis van de mensheid, en kan daarbij door dit pessimisme (of soms vals optimisme) heen prikken.
Verwarring rond de term “Imperialisme”
In dat kader willen we vandaag het “imperialisme” verduidelijken. Bij imperialisme denk je misschien in eerste instantie aan “keizerrijken”, koloniën en dominantie van bepaalde landen over andere landen. In het leninisme heeft het begrip imperialisme echter een andere, specifieke betekenis: het is het hoogste en laatste stadium van het kapitalisme, waarin wij ons nu bevinden. Kapitalisme zelf is een systeem dat gebaseerd is op privé-eigendom van de productiemiddelen (dat zijn alle fabrieken, kantoren, transportmiddelen enzovoort; alle dingen die de mens gebruikt om de producten te produceren die nodig zijn). De productiemiddelen zijn in handen van individuele kapitalisten, die onderling concurreren voor de hoogste winsten. Het kapitalisme in de tijd van Marx kenmerkte zich in veel grotere mate door vrije concurrentie tussen al deze bedrijven. In ons tijdperk, het imperialisme, zien we echter dat deze vrije concurrentie praktisch vervangen is door het monopolisme, gigantische bedrijven die door de vrije concurrentie samen zijn gesmolten.
Fundamentele kenmerken van het imperialisme
Lenin geeft in zijn klassieker “Het Imperialisme als hoogste stadium van het kapitalisme” vijf kenmerken van het imperialisme, de vorm van het kapitalisme waar we ons nu in bevinden:
- De productie en het kapitaal zijn zo sterk geconcentreerd in steeds minder handen, dat er monopolies ontstaan, die een beslissende rol in het economische leven spelen
- Er vindt een versmelting van bank- en industrieel kapitaal tot “financierskapitaal” plaats, en op grondslag daarvan ontstaat een financiersoligarchie
- De kapitaalsexport krijgt, in tegenstelling met de warenexport, een bijzonder grote betekenis
- Er vormen zich internationale monopolistische verbonden van kapitalisten, die de wereld onder elkaar verdelen
- De territoriale verdeling van de wereld tussen de grote kapitalistische mogendheden is voltooid.
Dit kan men bijvoorbeeld vandaag de dag zien aan een bedrijf als Unilever of Nestlé, die bij elkaar een gigantische hoeveelheid aan dochterondernemingen bezitten met betrekking tot eet- en drinkwaren. Ook de versmelting van bedrijfsleven en bankleven met de politiek heeft hiermee te maken. Belangrijk hierbij is te onthouden dat het niet alleen “de bankiers” zijn, maar dat de gehele kapitalistenklasse, met aan de top het financierskapitaal (samensmelting bankiers en industrieel kapitaal), de uitbuiting in stand houden en versterken. Geen enkele kapitalist is hierbij “beter of slechter”.
In hun strijd om de beheersing van grondstoffen en afzetmarkten en het veiligstellen van de hoogste winst zetten de kapitalisten de volkeren van verschillende landen tegen elkaar op en ontketenen ze bloedige oorlogen voor het herverdelen van hun invloedssferen. Het fascisme is daarbij een middel voor het kapitaal: met demagogie, leugens en terreur worden zowel de organisaties als de ideologie die de klassenbelangen van de arbeiders verdedigen onderdrukt, terwijl met valse tegenstellingen en leugens haat gecreëerd wordt tussen volkeren en veroveringsoorlogen worden voorbereid. Fascisme en oorlog gaan dan ook hand in hand met het imperialisme en het gevaar van fascisme en oorlog wordt in tijden van economische kapitalistische crisis nog groter.