Roel Hoefmaker
Het is voor velen een vast en ietwat burgerlijk ritueel op de doordeweekse avonden. Het eten is op, de afwas gedaan, even een kopje koffie zetten, journaal kijken en geconfronteerd worden met stevige arrestaties en demonstraties met flink wat politiegeweld. Of het nou gaat over klimaatactivisten, krakers of stakers, de politie treedt steeds vaker en hardhandiger op. Amnesty maakt zich zorgen over het demonstratierecht in Nederland, en een VN-rapporteur hekelt het Hollands politiegeweld. Tegelijkertijd legt de documentaire ‘de blauwe familie’ een trieste realiteit bloot van een giftige en tot op het bot racistische werksfeer in het politieapparaat. Wat is er aan de hand met oom agent?
Laten we eerst even kijken naar de cijfers en daarin de recente protesten van Extinction Rebellion als voorbeeld nemen. Een onderzoek van eerder dit jaar wees uit dat er sinds 2020 minstens 2000 klimaatactivisten zijn gearresteerd, verspreid over zo’n 235 demonstraties. Het protest van het afgelopen weekend heeft aan deze statistiek nog eens 1587 arrestaties toegevoegd. Bij het vorige protest werden ongeveer 768 van de activisten gearresteerd, dat aantal is dus het afgelopen weekend verdubbeld. Het OM vond geen reden om deze arrestanten te vervolgen. De politie liet daaropvolgend weten dat het gebrek aan vervolging hun motivatie aantast.
Ook het politiegeweld neemt toe. De politie laat zelf weten dat ze in 2021, van alle incidenten waar de politie bij betrokken was, bij 0,12% van de gevallen geweld hebben gebruikt. Procentueel lijkt dit niet bijzonder veel, maar de cijfers laten een ander beeld zien. Want deze ‘incidenten’ gaan over alle gevallen dat de politie in actie kwam, dus dat zijn niet alleen onveilige situatie maar ook boetes en reprimandes. In totaal zijn er bij 18.477 incidenten geweld gebruikt. Dit zijn maar liefst 2000 incidenten meer dan in 2020. In de 18.477 incidenten waarin dit geweld heeft plaatsgevonden is 30.046 keer geweld gebruikt. Als je dan de cijfers van de incidenten met politiegeweld vergelijkt met het totaal aantal geweldsaanwendingen, dan zien we een zorgwekkende situatie. Want niet alleen spreken we hier over schrikbarend veel gebeurtenissen, maar binnen die gebeurtenissen is er dus ook nog meerdere keren geweld gebruikt. Deze cijfers doen vermoeden dat er een breed patroon is van extreem gedrag bij de mensen die in dit land het geweldsmonopolie bezitten.
Waar deze cijfers staan in de context van demonstraties is niet helemaal duidelijk, maar Amnesty International heeft bij vreedzame protesten in Nederland regelmatig een onrechtmatig excessief gebruik van de wapenstok geconstateerd. We staan wat politiegeweld bij demonstraties betreft in een zorgwekkend lijstje van 35 landen waaronder Iran, Irak en de Verenigde Staten. De politie zelf is over het algemeen tevreden over deze cijfers.
Laten we iets verder inzoomen op het instituut politie. De trias politica wordt vaak zo uitgelegd dat de politie wordt geschaard onder de uitvoerende macht. Dit betekent dus simpelweg dat de politie als instituut bestaat bij de gratie van het systeem dat het moet verdedigen. Dat dit invloed heeft op de politieke overtuigingen van de uitvoerders van de ‘uitvoerende macht’ bewijst een onderzoek van het Britse Institute of Race Relations (IRR). In 2022 waarschuwden zij voor een groeiende cultuur van rechstextremisme in politiekorpsen door heel Europa. Zo is er in Londen een korps onder speciaal toezicht geplaatst, in Frankrijk geeft 81% van de ondervraagde agenten aan op Le Penn te stemmen, en in België en Duitsland waren meerdere hoge ex-politieofficiers actief in de politiek voor extreemrechtse partijen. Ook in Nederland komt er op dat gebied geregeld iets in het nieuws over de politie. Denk bijvoorbeeld aan de racistische appjes in de appgroep van de Rotterdamse politie. Ook is er regelmatig sprake van buitensporig geweld tegen minderheden. Neem bijvoorbeeld de gebeurtenis in Dordrecht op 5 december 2020, toen een gezin met buitenproportioneel geweld gearresteerd werd en de vader werd uitgescholden met het N-woord. Er heerst binnen de politie een zeer conservatieve en racistische cultuur die met pesterijen en dreigementen in stand wordt gehouden.
Kortom: het gaat niet zo goed met ‘oom agent’. De goedaardige diender van de Kameleonboeken van vroeger (‘potverjanhiddekont’) blijkt in realiteit een sprookjesbeeld van een racistisch systeem dat regelmatig met grof geschut hun laars lappen aan demonstratierechten. De totaal buitensporige reactie op protesten, waaronder die van Extinction Rebellion, laat doorschemeren dat de politie als instantie in de eerste plaats er altijd op uit is om de status quo van macht en geld te verdedigen. De politie bestaat immers, zoals eerder gezegd, bij de gratie van het systeem dat het moet verdedigen. In de praktijk maakt dat van de politie vooral de gewapende tak van de burgerlijke staat, die met het jaar gewelddadiger wordt. De extreemrechtse cultuur die Europabreed binnen de politie heerst, doet daarnaast ook vermoeden dat persoonlijke politieke voorkeuren een grote factor spelen bij de uitvoering van de handhaving. Met de steeds verdere inperking en inbreuk op het demonstratierecht laat de politie zijn ware gezicht zien als knokploeg van het kapitaal.
Bronnen:
Volkskrant: https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/veel-meer-arrestaties-bij-acties-extinction-rebellion-dan-bij-boerenprotesten~bae8d301/
https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/vn-rapporteur-martelingen-hekelt-politiegeweld-bij-nederlandse-coronaprotesten-walgelijk-en-barbaars~bbee72d3/
Amnesty: https://www.amnesty.nl/politiegeweld-in-nederland
Politie: https://www.politie.nl/nieuws/2022/april/7/00-geweldcijfers-2021-meer-incidenten-waar-politie-geweld-moest-gebruiken.html
BNNVara: https://www.bnnvara.nl/joop/artikelen/cultuur-van-rechtsextremisme-binnen-politiekorpsen-door-heel-europa
Nu.nl: https://www.nu.nl/binnenland/6248998/768-klimaatactivisten-opgepakt-maar-volgens-amnesty-niet-altijd-duidelijk-waarom.html
FNV: https://www.fnv.nl/nieuwsbericht/algemeen-nieuws/2023/01/zorgen-om-demonstratierecht
NOS: https://nos.nl/artikel/2374750-dit-werd-gezegd-in-de-omstreden-appgroep-van-rotterdamse-agenten
1Vandaag: https://eenvandaag.avrotros.nl/item/weer-excuses-van-politie-voor-racistisch-incident-en-garantie-dat-het-in-de-toekomst-echt-beter-gaat/
Parool:
https://www.parool.nl/columns-opinie/erken-dat-uitsluiting-bestaat-bij-de-nationale-politie~b89c6d76/
Docu “De Blauwe Familie”: https://www.2doc.nl/documentaires/2022/05/de-blauwe-familie.html