Als Rutte topman van Philips was geweest had hij het zonder blikken of blozen kunnen zeggen: Nederland moet bezuinigen want we moeten ‘leniger en meer concurrerend worden’. Dat is namelijk de reden die het concern geeft voor de bezuinigingen van 800 miljoen euro. Maar Rutte is geen topman van Philips. Hij heeft de schijn op te houden de baas van de staat te zijn die het algemeen belang dient. En daarom moet hij de bezuinigingen van 18 miljard presenteren als een noodzakelijke ingreep om de begroting op orde te krijgen. Maar in werkelijkheid moeten wij gaan inleveren omdat Nederland ‘leniger en meer concurrerend’ moet worden, zodat het bedrijfsleven een nog mooiere speeltuin krijgt.
Annabelle Schouten
Wat dat betreft is het al een mooie speeltuin. In Europa lopen wij voorop in het privatiseren en uitbesteden van wat ooit overheidsdiensten waren. Dat ging ook onder het mom van besparingen want volgens dit sprookje wordt alles goedkoper door concurrentie. Deze privatiseringen als zegeningen van de vrije markt blijken nu de zakken van een kleine groep eigenaars goed gevuld te hebben, terwijl wij ons scheel betalen voor minder dienstverlening en kwaliteit en met arbeidsomstandigheden- en voorwaarden die ons terugbrengen in de negentiende eeuw.
Privatiseren en uitbesteden kost ons handen vol geld. Neem het uitbesteden van facilitaire diensten, zoals schoonmaak. In de afgelopen 15 jaar zijn de kosten voor facilitaire diensten verdrievoudigd. Dat komt doordat in het gat dat de overheid achterlaat door privatiseren en uitbesteden een private eigenaar springt wiens voornaamste bezigheid is om zoveel mogelijk winst binnen te halen. Zo wordt van elke dienst een product gemaakt waarmee veel geld te verdienen valt en waarmee je de concurrentie altijd voor moet blijven. In zo’n economie kunnen eigenaren er geen genoegen mee nemen als ze een jaar minder winst maken. Een jaar niet meer winst hebben gemaakt zien zij als verlies. En verlies betekent snoeien in het bedrijf zodat de winst weer kan groeien en bloeien. Of zoals Philips dat verwoordt: ‘leniger en meer concurrerend worden’.
Schaamteloos bezuinigde dit bedrijf op de schoonmaak met 18%. Ooit is besloten dit uit te besteden. Zou het nu dan ineens te duur zijn geworden voor Philips? Welnee. De bezuiniging was geen bezuiniging, maar het anders besteden van het geld. De directie van Philips maakte de keuze om die 1,3 miljoen euro niet langer uit te geven aan de schoonmaak, maar als bonus uit te keren aan de top, kortom, aan zichzelf. In wezen is dit omgekeerde zwaartekracht: het geld valt omhoog en de schoonmakers zien er niks van terug.
De overheid heeft deze werkwijze overgenomen. Terwijl Rutte zo’n beetje elke dag een nieuwe bezuiniging aankondigt, heeft het kabinet de keuze gemaakt om 750 miljoen euro te besparen op het ambtenarenapparaat. Dus wat besluiten de rekenwonders in Den Haag? De staat moet meer uitbesteden. Die uitbesteding zal leiden tot extra kosten en als gevolg daarvan zal er nog meer moeten worden bezuinigd. Hetzelfde gebeurt al bij rijkdiensten, lagere overheden als gemeenten en provincies en ander overheidsinstellingen als bibliotheken. Omwille van uitbesteding gaan grote sommen geld naar private advies- en consultancybureaus. Die gaan dan vervolgens uitpluizen waar ze het beste op kunnen bezuinigen. Over dure rechtse hobby’s gesproken.
Privatiseren, uitbesteden, marktwerking, het hoort bij het systeem waar we in leven. Het kapitalisme is op een punt gekomen dat het vastloopt in zijn eigen crisis. Zonder kapitalisme was er namelijk ook geen crisis. Als een economie alleen draait op het principe dat er altijd maar meer en sneller winst gemaakt moet worden, worden er zoveel goederen geproduceerd dat wij dat met zijn allen niet kunnen consumeren, omdat wij dat niet kunnen betalen van onze lonen. Crisis is het gevolg. Als reactie gaat het systeem geld rondpompen dat niet bestaat (krediet). Je hoeft geen econoom te zijn om te begrijpen dat deze luchtbel op een dag uiteenspat.
Voor die uiteenspattende luchtbellen moeten wij gaan betalen. Winst is voor de kapitalistenklasse, verlies is voor de werkende klasse. Maar achter de bezuinigingen van 18 miljard zit de drijfveer van het bedrijfsleven dat Nederland leniger en meer concurrerend moet worden. Er moet nog veel meer speelruimte komen om winstoorlogen uit te vechten. Dat is precies de taak van de overheid in dit systeem: ervoor zorgen dat die winstoorlogen kunnen plaatsvinden onder zo gunstige mogelijke omstandigheden (regeringen noemen dat: ‘een gunstig investeringsklimaat’) en ervoor zorgen dat de werkende klasse voor de verliezen opdraait tijdens de crisis. Elke crisis is ook een moment om grootscheepse veranderingen door te voeren om zo het klimaat voor de kapitalistenklasse aangenaam te houden. Die grootscheepse veranderingen kunnen er alleen komen als de noodzakelijke shocks worden doorgevoerd. Rutte voert nu dan ook een shocktherapie die bedoeld is om Nederland te herstructureren zodat het systeem zich kan handhaven. De top van het World Economic Forum, dat van 25 tot 30 januari in Davos (Zwitserland) is gehouden, ging hierover. Daar heeft de kapitalistenklasse met zijn politieke trekpoppen uit allerlei landen besproken welke nieuwe weg het kapitalisme moet inslaan.
In dat licht zijn de bezuinigingen een dekmantel om de samenleving verder te privatiseren en geldstromen te verschuiven van het publieke deel van de maatschappij naar het private deel. Er is een massale onteigening aan de gang, diefstal van collectief eigendom. Uitbestedingen van overheidsdiensten zijn daar een voorbeeld van. Dit stoppen kan alleen als we het gevecht aangaan voor een systeem dat van de werkende klasse is.