‘Hoe groter de groep, hoe machtiger’

Bij de schoonmaakstaking van 2010 liepen de trein- en busschoonmakers van Groningen er als eerste uit. Bij elke actie hebben ze voorop gestaan. Nu hebben ze een dusdanige vakbondsmacht opgebouwd dat de baas komt vragen of hij het wel goed doet. Bert Kuiper is één van de troepenaanvoerders van de Vakbond van Schoonmakers. Collega’s noemen hem de ‘generaal’. Hij werkt als voorman bij MTC, die verantwoordelijk is voor de schoonmaak van bussen van Qbuzz en treinen van Arriva. ‘Hoe groter de groep, hoe machtiger’, aldus Kuiper.

Albert Mekkes en Annabelle Schouten

Sinds de schoonmaakstaking is MTC sterk veranderd en is er meer respect gekomen voor de schoonmakers. Dat blijkt uit het feit dat de werkgever nu wel naar hen luistert, zo goed zelfs dat managers en projectleiders met het cao-boekje in de hand komen vragen of ze het wel goed doen. Eenmaal per week informeert Kuiper bij zijn collega’s of er iets aan hand is. En wat blijkt? Alles klopt! De schoonmaakstaking heeft positieve veranderingen teweeggebracht dus en daarmee was het een overduidelijke en belangrijke overwinning.

Toen hij als kaderlid begon in 2003, werkte hij bij Asito. ‘In tegenstelling tot MTC hebben ze er bij Asito na de staking nog niet veel van geleerd’, vertelt Kuiper. In 2003 begon Kuiper samen met collega Michel Roggeveld zich te organiseren tegen het belachelijke beleid van hun werkgever. Hun vakbondswerk begon met het aanspreken van collega’s, niet alleen om de bond te versterken met nieuwe leden maar ook om erachter te komen wat er op de werkvloer leefde en om uit te leggen waardoor problemen veroorzaakt werden. Kuiper: ‘Het was niet makkelijk om een groep op te bouwen. Je moet een goed verhaal hebben. De ene collega neemt de andere mee. Je moet ze constant aandacht geven. Eigenlijk zat de organizer al in ons.’ Acties vonden plaats in de vorm van zelf georganiseerd werkoverleg. Vijf jaar later was elke treinschoonmaker georganiseerd: 100% organisatiegraad.

NedTrain, de opdrachtgever destijds, hield de schoonmakers op afstand. Ze waren dan ook vrijwel nooit welkom. Toen hebben ze contact gezocht met de werknemers van Nedtrain en hen uitgelegd dat ze veel overeenkomsten hebben en daarop ook samen actie kunnen ondernemen. Kuiper: ‘Medewerkers in het openbaar vervoer worden al veel te veel in aparte hokjes gestopt. We hebben eenheid nodig, dan kun je veel meer bereiken.’

Al vrij snel schuiven collega-schoonmakers Henk Koekoek en Christiaan Boddeveld aan bij het interview, beiden werkzaam voor Asito bij NedTrain. De rollen zijn duidelijk verdeeld volgens hen. Koekoek: ‘Bert is de denker, Christiaan is er voor de communicatie en ik ben er voor het grove werk. Iedereen weet wat zijn taak is.’ Boddeveld vult aan: ‘Bert is onze generaal. We worden ook wel het FNV Dream Team genoemd.’ De generaal knikt en zegt: ‘Het gaat om vertrouwen in vakbondswerk, dat is de basis, dat je op elkaar kunt vertrouwen. Hoe groter de groep, hoe machtiger.’

Tijdens de schoonmaakstaking hebben de treinschoonmakers vaak het voortouw genomen. In de bus onderweg naar een actie overlegden ze over hun aanpak. Zo was er een actie bij de Telegraaf. ‘De mooiste actie tot zover’, zegt Koekoek vol vuur. Die dag hield de Telegraaf een open dag. Dat wisten de schoonmakers van tevoren. Dus gingen Koekoek en Boddeveld zonder actiehesjes het gebouw binnen om vervolgens de deuren te openen voor de mensen, de Groningse schoonmakers voorop. Kuiper: ‘Binnen tien à twintig seconden vulde de hal zich met wel 600 mensen.’

In De Poetser van vorig jaar, het blad van de schoonmakers, had Kuiper aangegeven dat middenkader van schoonmaakbedrijven intimideert en vaak niet de slimste is. Zij maken erg veel fouten. Dat bleek wel uit een voorval met een projectleider. In een trein vol schoonmakers op weg naar een cursus stond de man wild te schreeuwen dat alle tijdelijke krachten eruit gegooid zouden worden als ze deel zouden nemen aan de staking. Daarop stapte Kuiper naar de HRM-directeur en zei hem recht in het gezicht: ‘Het niveau van je personeel is niet veel soeps’. De directeur zat niet te wachten op heibel met de sterke kadergroep. Daarna wisselde meneer de directeur een stevig woordje met de projectleiders. Kuiper: ‘Het middenkader denkt zich te kunnen profileren vanuit hun functie, over de rug van de schoonmakers. Maar ze begrijpen niet dat ze zelf ook gepakt worden. Het is ook een stuk angst. Bazen zijn eigenlijk heel bang.’

Die bazen kunnen binnenkort weer wat verwachten. Het nieuwe cao-traject is begonnen en de eerste onderhandelingsronde is geweest. ‘Staken doe je als je er niet uitkomt” aldus Bert. Hij vindt dat eerst alles uit de onderhandelingen gehaald moet worden, zeker omdat bij hen alles goed geregeld is. Maar hij ziet ook dat er op andere plekken nog heel veel mis is, zoals bij O2G2 waar de schoonmakers nu actie voeren. Kuiper, Boddeveld en Koekoek steunen de schoonmakers daar dan ook volop. Dat is wat Kuiper betreft de volgende stap: collega-schoonmakers organiseren in andere panden. ‘De jongens geven aan: ga naar het ziekenhuis. Daar is van alles aan de hand. Daar werken veel bange mensen.’

Niet alleen op de werkvloer maar ook binnen FNV Bondgenoten timmeren de schoonmakers flink aan de weg. ‘De schoonmakers zijn het paradepaardje van FNV Bondgenoten’, vat Kuiper hun positie samen. De treinschoonmakers geven aan dat de interne cultuur van de bond nog lang niet ingericht is op de methode die de schoonmakers in praktijk wisten te brengen, en op de plannen voor een levendige vereniging. Samen met Boddeveld en Koekoek zit Kuiper in de Bondsraad. Boddenveld: ‘Het is nog te veel een verankerde vereniging.’ Kuiper constateert dat veel kaderleden in de Bondsraad al heel lang onbeweeglijk op hun stoeltjes zitten zonder achterban. ‘Er is jonge aanwas nodig. Daarom hadden we voorgesteld dat alle leden die initiatieven willen indienen eerst 50 handtekeningen moeten ophalen. Dat is naar buiten gaan, je organiseren.’ Dit voorstel is aangenomen op het laatste congres van FNV Bondgenoten. Kuiper: ‘Een bond die op de mensen afstapt, dat is een levendige vakbond.’

De schoonmakers vervullen in de vakbond een belangrijke voorbeeldfunctie, maar ook daarbuiten voor de rest van werkend Nederland. De Vakbond van Schoonmakers is de sterkst groeiende, meest actieve en succesvolle vakbond. Het zijn de leden zelf die de bond opbouwen. Het zijn de leden zelf die het gevecht met hun baas aangaan en winnen. Kuiper: ‘Sommige mensen zijn ook wel een beetje makkelijk. Als je zelf niks doet, gebeurt er niks. Je kunt niet afwachten totdat iemand anders het gaat doen. Je moet het zelf doen, jezelf organiseren. Dat hebben wij ook gedaan.’