Lopend Vuurtje: Wat de CPN mij heeft geleerd

12-12-18

Kameraad,

Als ik door de stukken heen blader waarin ik lees hoe de Februaristaking werd georganiseerd schiet me iets te binnen: hoe moet het geweest zijn om als CPN’er iets te organiseren? Dit soort vragen komen vaak bij me naar boven. Binnenkort is de viering alweer en ik ben haastig op zoek naar al het materiaal dat ik nodig heb.

Ik lees een anekdote van Jaap Brandenburg: hij vroeg op een donkere avond wie het startschot moest geven voor de staking. Hij eindigt bij Dirk van Nimwegen. In het donker van de volgende dag komen velen bij elkaar, waaronder ook Indonesische en Surinaamse communisten. De CPN was de enige partij in Nederland die actief de Nederlandse koloniën wilde bevrijden (kleinere groepen daargelaten natuurlijk). De vraag van net komt weer naar boven.  

Staan communisten in Nederland wel stil bij wat de CPN (Communistische Partij Nederland) in Nederland allemaal betekend heeft? Ik moet eerlijk bekennen, ik weet zelf ook niet alles en mis vaak veel informatie; Er liggen nogal wat dingen die ik nog moet lezen. Echter kom ik voor mijn gevoel steeds dichterbij. De CPN is voor mij persoonlijk vooral een beweging die de Nazi’s in de 2e WO enorme problemen bezorgde en de bezetting niet makkelijk maakte. Een partij die ervoor zorgde dat mensen die aan de onderkant van de samenleving stonden een stem kregen en dat die vooral ook gehoord werd.

Maar de CPN is ook een beweging die ik het kwalijk neem dat ze ten onder ging, dat ze zichzelf ophief in 1991 en opging in Groen-links: Sociaaldemocraten met een ruggengraat van suiker (ecologisch natuurlijk)

Maar de CPN is ook een beweging die ik het kwalijk neem dat ze ten onder ging, dat ze zichzelf ophief in 1991 en opging in Groen-links: Sociaaldemocraten met een ruggengraat van suiker (ecologisch natuurlijk) die studenten het tegenwoordig wijsmaakt dat ze hun studiefinanciering niet nodig hebben.

Onbegrip. Eikels. Maargoed.

Dat dubbel-gevoel is namelijk niet alleen een bewondering voor wat de CPN betekende, maar ook een soort onbegrip. Waarom liet een partij die zich ooit als voorhoede van de arbeidersklasse profileerde, zichzelf zo los? Dit soort vragen zijn vaak de eerste die me te binnen schieten als ik met oud-CPN‘ers praat. Waren deze mensen die ik sprak op de hoogte? Waren zij juist degenen die de CPN op wilden heffen? Kan ik dat wel aan ze vragen? Wat denken ze van mij als jonge 24-jarige communist?

Het eerste waar ik aan denk bij de CPN zijn de stakingen, waaronder de bekende Februaristaking. Niet te vergeten de April-mei stakingen waar een kameraad me op wees, inmiddels een ruim 80 jaar oude man. Het valt me op dat degenen die door de CPN georganiseerd waren in het ondergrondse in die tijd een bescheidenheid bezitten die ik niet kan bevatten:

Quote: “De Waarheid rondbrengen was in die tijd eigenlijk gevaarlijker dan sabotage missies uitvoeren, ik kon elke dag dat ik op de fiets stapte om de illegale krant rond te brengen opgepakt worden, terwijl zij maar eens in de zoveel tijd een actie uitvoerden. Maarja, dat doe je gewoon”.

Voor mij klinkt dat als een dagelijkse strijd met leven en dood. Ik kan me dat (gelukkig) niet voorstellen, hoewel het me ook laat denken aan hoe anders het kan zijn. Het dubbel-gevoel bekroop me opnieuw, hoe kan het dat zulke mensen hun partij verliezen? Maar misschien nog belangrijker, hoe moet het voor hun gevoeld hebben dat de partij die de arbeiders organiseerde, gewoon, simpelweg verdween?

Ik denk dat als we kijken naar de CPN er een belangrijk onderwerp naar voren komt: in welke situatie maken mensen wat voor soort keuzes? Misschien als we die vraag kunnen beantwoorden begrijp ik beter waarom iemand dagelijks zijn leven waagde voor een illegale krant/partij en waarom iemand anders gelooft dat een partij niet meer nodig is.

De ontwikkeling van de CPN vertelt ons volgens mij iets boeiends over hoe mensen hun leven inrichten, wat ze belangrijk vinden, waarom ze keuzes wel of niet maken, wat ze raakt. Als communist leef je met de gedachte dat een andere wereld mogelijk is, eentje waar je tot in je aderen van overtuigd bent dat het mogelijk is. Ik bedoel, je kan 1000 boeken lezen over een andere wereld: maar er écht in geloven (en naar handelen) is wat anders. Ik denk dat de CPN vanaf haar begin vooral ook veel kracht haalde uit de internationale communistische beweging, met name de Sovjet-Unie. Hoe je denkt en waar je over nadenkt, met name in een collectief, is een proces van bevestiging en disciplinering.

Als communist leef je met de gedachte dat een andere wereld mogelijk is, eentje waar je tot in je aderen van overtuigd bent dat het mogelijk is

Ik bedoel, als je mensen om je heen hebt die bevestigen dat die andere wereld mogelijk is, is het dan niet vanzelfsprekender dat je dat dan ook echt gelooft?

Ik denk dat het pessimisme en het ontbreken van het geloof in een andere wereld langzaam de CPN inkroop, het ongemakkelijke gevoel van “we kunnen het niet“.

We moeten echter niet vergeten dat het steeds minder theoretische opleiden van CPN-leden en de herintrede van kapitalisme in de Sovjet-Unie net zo problematisch waren. Het is denk ik ook een gevolg van het zien veranderen van je eigen helden: “als zij veranderen, moet ik dat dan niet ook?“

Ik denk dat het pessimisme en het ontbreken van het geloof in een andere wereld langzaam de CPN inkroop, het ongemakkelijke gevoel van “we kunnen het niet“

Ik moet erbij zeggen, het lijkt nu eenzijdig maar dat was het natuurlijk niet. De ‘horizontalen‘, een groep communisten die het er niet mee eens waren eind jaren ‘80 dat de CPN steeds minder communistisch werd, bestonden ook. Het kon echter de richting van de partij niet wijzigen.

En daar was het dan, de CPN was er niet meer.

Was het dan allemaal voor niks? Of heeft de CPN ons enorm veel geleerd?

Ik vroeg het nog eens aan mijn oude kameraad. Hij had het veel meer over nu dan vroeger, was deze man van rond de 80 jaar jeugdiger in zijn politiek dan ik?

Ik hoop het niet.

Ik hoop dat ik je niet teveel vragen en overpeinzingen heb gestuurd.

Met kameraadschappelijke groet,
Kameraad Rivera