Geert Wilders van de Partij voor de Vrijheid (of Vreemdelingenhaat) zal ongetwijfeld genieten van alle aandacht die zijn racistische ideeen over de dubbele nationaliteit krijgen in de media. Het debat erover blijft oppervlakkig hangen in de vraag of mensen van twee nationaliteiten wel loyaal kunnen zijn aan Nederland. Niemand stelt echter de vragen wat die loyaliteit is, aan wie of wat we loyaal zouden moeten zijn en of een Nederlands paspoort gelijk staat aan loyaliteit.
Annabelle Schouten
Loyaliteit voor een regeringsverantwoordelijke, parlementslid of een ambtenaar betekent niets meer en niets minder dan de Grondwet naleven en de belangen van de gehele bevolking dienen, ongeacht religie, cultuur, geaardheid en politieke overtuiging. Laten we eens even twee zaken bekijken van de afgelopen jaren en of die in overeenkomst zijn met de belangen van de bevolking. 1. Irak-oorlog. Als enige land heeft Nederland nog steeds geen onderzoek gedaan naar de steun die het gaf aan deze oorlog om olie en geopolitieke controle. Duidelijk is in elk geval dat de regering van Saddam Hussein geen enkele bedreiging vormde voor Nederland (voor geen enkele land overigens), dat de Nederlandse regering in de eerste plaats loyaal is gebleken aan ‘war head’ Bush en dat de bevolking geen enkel belang had bij deze oorlog. Integendeel, het druist daar direct tegenin, gezien de militaire lasten die ten koste gaan van uitgaven aan belangrijkere zaken als onderwijs en gezondheidszorg. 2. privatisering van woningbouw, zorg, openbaar vervoer en energie. Op al deze fronten heeft de bevolking verloren ten opzichte van wat er eerst aan publieke dienstverlening was. De kwaliteit is minder, de prijzen zijn gestegen en de bevolking heeft nauwelijks controle hierop. Zowel de Irak-oorlog als het privatiseringsbeleid getuigen van weinig loyaliteit jegens de Nederlandse bevolking.
Gekoppeld hieraan is de vraag aan wie of wat we loyaal zijn. Aan de havenarbeiders die vechten voor behoud van hun rechten, aan de mensen die in oude volkswijken opkomen tegen sloop, aan mensen die samen met migranten initiatieven tegen racisme en tegen oorlog ontplooien, kan ik loyaal zijn. Aan directeuren en aandeelhouders van energiebedrijven, eigenaren van woningbouwcorporaties en de bazen van de NAVO echter niet. Wat moeten we bijvoorbeeld denken van de loyaliteit van PvdA’ers met commissariaten bij Shell? Het wordt vrij lastig om daarmee tegelijkertijd de belangen van de A uit haar naam te dienen.
Wat zegt het hebben van twee nationaliteiten? In dit tijdperk van globalisering met kapitaal dat over de aardbol heen flitst zegt zoiets weinig. Als je het historisch bekijkt zegt het nog minder. Natiestaat Nederland en het nationale gevoel erbij kwam pas op in de negentiende eeuw; voor die tijd ging de belevingswereld van velen niet verder dan het eigen gewest of de regio. Het type staatsvorm hangt samen met de economische vorm. Tegenwoordig vereist de economie open grenzen, waardoor we ons in de toekomst wellicht meer Europeaan of wereldburger gaan voelen. Communisten hebben nooit in termen van nationaliteiten en landsgrenzen gedacht. ‘Proletariërs, aller landen”, mag dan wel oubollig klinken, maar de leuze is nog nooit zo actueel geweest.
Tot slot, dat een Nederlands paspoort altijd loyaliteit aan de bevolking garandeert, is een grove misvatting. Dat blijkt wel uit het feit dat de NSB’ers voor de Tweede Wereldoorlog – allemaal hadden ze een Nederlands paspoort – de grootste landverraders zijn gebleken.
Loyaliteit toeschrijven aan iemands culturele of etnische achtergrond opent de deur naar racisme en vreemdelingenhaat. Dit afkeuren en hard roepen dat Wilders een racist is, is te makkelijk. Het gaat verder dan dat. Wilders leidt de boel af, als een soort bliksemafleider. Zijn sociaal-economische programma is eenvoudigweg neoliberaal wat ook iets zegt over zijn loyaliteit ten opzichte van de bevolking. Loyaliteit hangt af van welke positie in de maatschappij iets of iemand inneemt, kortom iemands klassepositie.