Speeches Hannie Schaft herdenking

Speech Levin

Goedemiddag, welkom!

Vorig jaar was het de honderdste verjaardag van Hannie Schaft. Die hebben we helaas niet groots kunnen vieren vanwege corona. Daarom ben ik heel blij dat we hier vandaag wel samen kunnen staan, twee dagen na Hannies 101^ste verjaardag.

We staan hier bij het standbeeld “Vrouw in het Verzet”. Het is gemaakt door Truus Menger-Oversteegen, een van de kameraden van Hannie. Het markeert een belangrijk keerpunt in de herdenking van het fascisme. Het werd namelijk in 1982 geplaatst en onthult door de koningin, terwijl tot aan die tijd de staat er alles aan deed om communisten juist te weren en slecht te maken. In 1951 werd de Hannie Schaft herdenking zelfs verboden. Maar daarover straks meer. Eerst vertel ik wat over het leven van Hannie en het verzet.

Hannie werd geboren op 16 september 1920. Ook als kind al vond ze vrede en een eerlijke wereldorde heel belangrijk. Zo schreef ze op school vol bewondering over de Internationale Brigades die vochten tegen het fascisme in Spanje en was ze onder de indruk van Georgi Dimitrof, een van de leiders van de Communistische Internationale.

Hannie ging volkerenrecht studeren in Amsterdam en raakte toen bevriend met joodse medestudenten. Dat zal haar nog hebben versterkt in haar haat op het fascisme. Toen de loyaliteitsverklaring op de universiteiten werd geëist [1] weigerde zij te tekenen en hielp haar vrienden om onder te duiken. Vanaf dat punt raakte ze steeds meer betrokken bij het verzet.

Ze werd lid van de Haarlemse groep van de Raad van verzet. Naast Hannie waren dat Frans van der Wiel, Truus en Freddie Oversteegen, Cor Rusman en Jan Heusdens. Ze raakten bekend omdat ze collaborateurs vermoordden zo dat de nazi’s niet meer door Nederlanders van informatie werden voorzien. Maar het verzetswerk bestond vooral uit minder spectaculaire acties die toch ook heel belangrijk zijn. Denk aan het verspreiden van kranten en posters, het stelen van voedselbonnen voor onderduikers en het vervalsen van persoonsbewijzen.

Eind maart 1945 werd Hannie Schaft opgepakt omdat ze een bundel van de “Waarheid” op zak had, de illegale verzetskrant van de Communistische Partij. Nog geen maand later werd ze in de duinen vermoord op 17 april. Hoewel er al afspraken waren tussen de nazi’s en de geallieerden om geen gevangenen meer te doden, werden communisten als Hannie gewoon vermoord.

De verzetsstrijders die het hebben overleefd zeggen: wij zijn geen helden, we deden gewoon wat nodig was. Dat is een schitterende bescheidenheid, maar heldhaftig blijft het. En alle mensen die voor vrijheid en gelijkheid hun leven hebben gelaten, zoals Hannie Schaft, zijn zeker helden. We hebben daar diep respect voor, en daarom staan we hier vandaag.

Ik wil ook van de gelegenheid gebruik maken om de rol van de CPN te benadrukken. Zij waren de enige partij die zich op de bezetting had voorbereid. Zij hadden clandestiene structuren gemaakt zodat ze het verzet konden oppakken en mensen als Hannie een platform bieden om het fascisme te bestrijden. Daar tegenover lieten de andere partijen zich braaf verbieden en de vakbeweging liet zich zelfs gelijkschakelen, hoewel we de katholieke vakbonden nog ten goede moeten houden dat ze zich ten minste hebben opgeheven, maar ja, dat is dan ook wel de meest passieve vorm van verzet die je kunt vinden.

De communisten daarentegen, en met hun grote delen van de arbeidersbeweging, pakten de strijdbijl op en organiseerden al in 1941 de Februaristaking. Het verzet kon alleen maar slagen omdat het brede steun had onder de bevolking, omdat het geworteld was in de arbeidersbeweging die niet anders kende dan solidariteit en strijd met hoog risico voor je eigen bestaan. Natuurlijk waren er ook heel veel collaborateurs en was er een zwijgende meerderheid, maar Hannie Schaft was geen eenling. Ze staat symbool voor velen. Jan Brasser, een verzetsman uit de regio, beter bekend als Witte Ko, verteld dat hij bijna nooit twee keer op hetzelfde adres bleef slapen.

Dat laat al zien hoe veel mensen betrokken waren. Of denk aan de noodlottige aanslag die Hannie en Jan Bonekamp pleegden op de foute politieman Willem Ragut. Bonekamp bleef gewond achter maar de agent die hem als eerste vond verstopte zijn revolver en het was pas een andere politieman, een collaborateur, die de nazi’s er bij haalde.

Zo veel mensen deden hun bijdrage. Trouwens tegen het bevel van koningin Wilhelmina in. Zij had juist opgeroepen om rust en orde te bewaren en de instructies van de bezetter op te volgen. Dat is precies wat de Nederlandse staat deed. Zij het nou de topambtenaren die hun werkers verboden om verzet te plegen, zij het de burgemeesters die lijsten met vakbondsmensen, communisten en joden aan de nazi’s overhandigden of zij het de grote bedrijven die rijk werden door de oorlogsproductie.

Daarom is onze herdenking ook een protest. Een protest tegen het kapitalisme dat de oorzaak is van racisme, fascisme en oorlog. Je kan dat duidelijk zien anno 2021 met drie rechts extreme partijen in de Tweede Kamer, met een vluchtelingenbeleid dat neerkomt op georganiseerde doodslag, met Nederlandse soldaten in 14 landen op missie voor het imperialisme en met honderdduizenden migranten die alleen mogen kiezen tussen werkloosheid of rechteloos uitzendwerk.

Onze herdenking is ook een protest tegen het misbruik van de naam van onze helden om het kapitalisme wit te wassen. Herdenkingen waarbij het verzet wordt gepresenteerd als een voltooide strijd voor vrijheid. Herdenkingen waar racistische politici mogen spreken, herdenkingen waar kapitalisten mogen spreken, die het feminisme reduceren tot de eis dat ook een paar vrouwen rijk en machtig mogen worden. Het toppunt is nog wel dat Hannie Schaft de Presidential Medal of Freedom van de VS draagt, dezelfde prijs die ook is gegeven aan Andrew Goodpaster, een officier die later de hoogste bevelhebber was van het Amerikaanse leger in Vietnam. Wij protesteren tegen al deze herdenkingen, die een belediging zijn van de erfenis van Hannie Schaft.

We staan hier om te zeggen dat in Nederland nog niet eens twee derde van de vrouwen economisch zelfstandig is, dat arbeiders nog steeds in armoede en onzekerheid leven, dat migranten nog steeds als zondebok worden gebruikt, dat vrijheid iets anders is dan sleepwet en preventief fouilleren, dat er nog steeds oorlog is en dat al deze ellende geen afwijking is, maar de kern is van de huidige wereldorde die enkel de interesses dient van de rijken en machtigen.

Wij staan hier vandaag om te beloven, dat wij de strijd voortzetten. De strijd voor een nieuwe wereld, voor het socialisme. We zullen blijven uitleggen dat een wereldorde gebaseerd op concurrentie en uitbuiting steeds opnieuw oorlog en fascisme zal produceren en dat de strijd tegen racisme, fascisme en oorlog alleen maar gewonnen kan worden als de werkende bevolking het heft in eigen handen neemt, als democratie daadwerkelijk de heerschappij is van het volk.

Hannie Schaft herdenken is strijden voor socialisme. Dank jullie wel.

Speech Irina

Goede middag,

Mijn naam is Irina. Ik wil jullie graag vertellen over de betekenis die Hannie Schaft voor mij heeft, als werkende vrouw en als immigrant.

Hannie Schaft is een grote inspiratie. Ze was zo jong maar niet bang. Ze liet zien dat vrouwen alles kunnen. Als iedereen zou zijn als zij, dan zou de wereld een stuk beter zijn.

Vele mensen denken slecht over het communisme, maar zelfs zij kunnen Hannie Schaft niet negeren. Want zonder haar en haar kameraden zou het fascisme niet zijn verslagen.

Maar we hadden meer kunnen hebben, we hadden socialisme kunnen hebben. Dat wat de verzetsstrijders en de Nederlandse arbeiders echt wilden. Dat hebben onze “bevrijders”, de Amerikanen, de Canadezen en de Britten verhinderd.

En toch ben ik geboren in een socialistisch land, in Roemenië. Maar ook daar is het socialisme kapot gemaakt. Het huis van mijn ouders en grootouders staat nog, maar de samenleving, ons thuis, is kapot. Sinds die tijd heb ik drie keer moeten emigreren, steeds op zoek naar werk. Net als heel veel anderen. Want het was niet genoeg dat de nazi’s werden verslagen. Het systeem van oorlog en onderdrukking bleef bestaan en heeft alle pogingen op een betere wereld kapot gemaakt.

Ik wil leven in een wereld waar mensen voor elkaar zorgen en solidair zijn met elkaar in plaats van dat ik word gediscrimineerd omdat ik ergens anders vandaan kom. Dat is waar Hannie Schaft voor is gestorven.

Voor een wereld die niet is gedreven door winst maken, destructie van de natuur, mensen verdelen en oorlog voeren. Hoe erg is het dat Hannie Schaft een prijs heeft gekregen van het land dat de grootste vervuiler is, de grootste oorlogsstoker en een van de grootste racisten? Ik kan me niet voorstellen wat Hannie daar zelf over zou hebben gezegd.

Voor mij betekent Hannie Schaft dat je nooit moet opgeven, dat je altijd moet strijden. Dat je je moet organiseren en elkaar moet helpen. Dat je niet symptomen moet bestrijden, maar de wereld moet veranderen. Want we zijn er nog niet, vrienden. En Hannie wijst ons de weg!