Februaristaking 70 jaar geleden, kom naar de herdenking

Op 25 februari is het 70 jaar geleden dat de Februaristaking uitbrak.  Honderdduizenden arbeiders en kantoorbedienden in Amsterdam en omstreken legden gedurende twee dagen  het werk neer als protest tegen de bezetting en de terreur tegen joodse medeburgers.

Erik Gerritsma

Met de bezetting door de Nazi’s begon de roofbouw op de Nederlandse bevolking om de Duitse oorlogsmachine draaiende te houden. Levensmiddelen werden op de trein naar Duitsland gezet ter compensatie van de Duitse arbeid die in hoofdzaak wapens en munitie produceerde. De lonen en uitkeringen – aan het begin van de oorlog bevroren – waren ontoereikend om arbeiders en hun gezinnen in het levensonderhoud te voorzien. De werktijd voor arbeiders in de werkverschaffing werd zonder compensatie verlengd. De metaalarbeiders in Amsterdam-Noord werden opgeroepen om in Duitsland te gaan werken. Aanvankelijk was dit vrijwillig, maar toen bleek dat er bij de arbeiders maar weinig animo was om voor de Duitse oorlogsmachine te worden gespannen, werden er quota ingesteld.

Al in de weken en maanden vóór de staking kwam het tot verzet – en met succes. In de metaalbedrijven werd meermaals succesvol gestaakt tegen uitzending naar Duitsland. De quota werden verlaagd, maar niet geschrapt. De werklozen demonstreerden voor hogere uitkeringen, en ook de arbeiders in de werkverschaffing weigerden om langere werkdagen te maken tegen hetzelfde loon. Een optocht van huisvrouwen dwong het Amsterdamse stadsbestuur op de knieën – de bijstand werd verhoogd. Voor de bezetters was deze eensgezinde en strijdbare arbeidersbeweging een doorn in het oog. De protesten zouden het werk zijn van “opruiende joodse bendes”, zo stelde  de bezetter, en die moesten worden bestreden.

In een poging het verzet te breken nam de openlijke terreur van de fascisten toe, zowel van Duitsers als van hun Nederlandse handlangers. Op 22 en 23 februari vonden de eerste razzia’s plaats in Amsterdam, en ook de WA – de knokploegen van de NSB – lieten zich steeds vaker  zien. De fascistische terreur riep alsmaar grotere woede en verontwaardiging op. Ze bleek niet in staat de kiem van verzet te breken, noch die van de eenheid van joden en niet-joden…

Die woede bleef niet onbeheerst. Op 24 februari organiseerde de illegale CPN op de Noordermarkt in Amsterdam een openluchtvergadering. Daar werden de 300 aanwezigen opgeroepen om de volgende dag de bedrijven langs te gaan en op te roepen tot een algemene staking tegen de jodenvervolging. De volgende dag, 25 februari, was de staking een feit. Amsterdam protesteerde. De treinen naar de werkverschaffingsprojecten bleven leeg, de trams kwamen de remises niet uit. De dag erop breidde de staking zich uit naar Zaandam, Haarlem, Velsen, Hilversum, Bussum, Weesp, Muiden en Utrecht.

De Nederlandse bevolking leerde nog in het eerste oorlogsjaar het sociale en economische karakter van de fascistische overheersing kennen: dat van totale ontmenselijking en economische roofbouw. Maar de staking verijdelde de plannen om Nederland onder fascistisch juk in te lijven. Het fascisme werd op de ochtend van de 25ste eensgezind verworpen met het parool: “staakt, staakt, staakt.”

Kom naar de Februaristakingherdenking
De herdenking vindt plaats op vrijdag 25 februari om 16.45 bij het monument De Dokwerker op het Jonas Daniël Meijerplein, in Amsterdam. Voor meer informatie zie: www.februaristaking.nl

Voor wie meer wil weten over de Februaristaking zijn er nog enkele leestips. Theun de Vries schreef de trilogie ‘Februari’, een roman (uitgeverij Pegasus, 1962). Van de hand van Gerard Maas is er de ‘Kroniek van de Februari-staking’ (Pegasus, 1961). Bij de NCPN verscheen enkele jaren terug een brochure over de Februaristaking, met een bundeling van artikelen en interviews. De boeken zijn alleen nog tweedehands te vinden. De brochure is bij de NCPN te bestellen.