Frederik Roșu
Deze week vieren we 75 jaar bevrijding en de antifascistische overwinning. Vijf jaar lang hield de fascistische ideologie van dood en verderf ons land in haar greep. 280.000 landgenoten moesten de bezetting met de dood bekopen. Velen van hun waren joden, zigeuners, communisten en andere mensen die de nazi’s als ongewenste elementen binnen de samenleving zagen. Deze week vieren we dat ons land driekwart eeuw niet meer onder het juk van het nationaalsocialisme leeft en vieren we het verzet wat gepleegd is tegen de nazi-agressor.
De Bezetting
Voor de oorlog verzette de Communistische Partij van Nederland (CPN) zich al tegen het nazi-gedachtegoed. Communisten analyseerden het fascisme als het laatste redmiddel van het kapitalisme om zich tegen de revolutionaire arbeidersbeweging te verzetten. In Nederland werd hierom gewaarschuwd tegen het grote gevaar aan de andere kant van onze oostgrens. Hierom werd bijvoorbeeld de NSB al bestreden. De NSB was zoals CPN-verzetsstrijder Jan Brasser in een interview in 1985 het verwoorde: “de kwartiermakers van Hitler…Dat zijn de knechten van Hitler die hier de zaak moesten voorbereiden door zoveel mogelijk medestanders te kweken onder een golf van propaganda.” De communisten bestreden de NSB door ze te boycotten, anderen op te roepen ze te boycotten en door hun vergaderingen te verstoren.
De CPN bereidde zich al een tijd voor op een bezetting. Toen op 10 mei 1940 Nazi-Duitsland ons land binnenviel besloot de leiding van de CPN direct om ondergronds te gaan. Vanaf 1933 ondersteunde de CPN de Kommunistsiche Partei Deutschlands (KPD) in haar verzet tegen de fascisten in Duitsland. Zo werden Duitse communisten door de Rode Hulp over de grens naar Nederland gesmokkeld, werden ze geholpen bij het onderduiken en werden er pamfletten gedrukt. Hierdoor bouwden de Nederlandse communisten een verzetsorganisatie en leerden zij hoe de partij clandestien moest handelen. Vanaf 1938 bereidde de CPN zich al voor op de bezetting en toen de nazi’s eenmaal Nederland binnenvielen had de CPN al zeven jaar ervaring in de verzetsbeweging. Toch had de Gestapo, de gevreesde geheime dienst van de nazi’s, ook een voorsprong op de CPN. Zij werkte in de jaren ’30 samen met de Nederlandse veiligheidsdiensten en bezaten hierom veel informatie over Nederlandse communisten. Ook werd de CPN later door Duitse veiligheidsdiensten geïnfiltreerd. Hierdoor vonden minstens 130 communisten de dood.
Op 23 november kwam de eerste illegale editie van De Waarheid, de krant van de CPN, uit. Zo’n tienduizend exemplaren werden gedrukt, die grotendeels geschreven waren door de toenmalige politiek secretaris van de CPN, Paul de Groot. Hij dook onder met zijn vrouw en dochter maar toch werden zij ontdekt. De Groot wist te ontsnappen maar zijn vrouw en dochter zijn via Westerbork naar Auschwitz afgevoerd om daar vergast te worden. Tijdens de oorlog werd 80% van het CPN-kader en 60% van de CPN-leden vermoord. Onder hun verzetshelden zoals Jan Bonekamp, Hannie Schaft, Jan Postma, en vele anderen.
Waar in het begin het verzet van de communisten voornamelijk bestond uit het verspreiden van De Waarheid, het ophalen van geld voor het verzet en het organiseren van stakingen, werden de acties van de CPN harder naarmate de oorlog vorderde. Tijdens de eerste helft van 1941 werden mensen gerekruteerd voor de ‘MIL-groepen’, de militaire groepen van de CPN. Communisten bliezen spoorwegen op en saboteerden fabrieken om de bezetter tegen te werken. De CPN’ers organiseerden met gevaar voor eigen leven gewapende acties waarbij gevangengenomen kameraden bevrijd werden, waar voedselbonnen gestolen werden voor het voeden van onderduikers en waar fascistische collaborateurs omgebracht werden. Heldendaden, stuk voor stuk.
De bekendste verzetsdaad die gecoördineerd is door de CPN was de Februaristaking. Tijdens deze staking organiseerde de partij duizenden arbeiders tegen de Duitse bezetter in protest tegen onder andere de Jodenvervolging. De staking werd met geweld neergeslagen. Ook in april/mei 1943 vonden opnieuw een aantal stakingen plaats. Deze stakingen en de Februaristaking waren uniek in Europa. Nederlanders hebben zich op grotere schaal verzet dan in de geschiedschrijving en in films, met haar focus op kleinschalig gewapend verzet, wordt laten zien. Toch was het arbeidersverzet niet slechts een gevolg van het de fascistische overheersing maar een voortzetting van de klassenstrijd van voor de oorlog, hoewel natuurlijk onder andere omstandigheden.
Na de Oorlog
Ik schrijf voornamelijk over het communistisch verzet. Niet omdat communisten de enige verzetsstrijders waren tijdens de oorlog, integendeel. Maar toch is er geen andere groep in Nederland waarbij de heldendaden tegen het nazisme zo snel ‘vergeten’ zijn als bij de communisten. Tijdens de Koude Oorlog werden communisten en oud-verzetsstrijders uitgesloten van arbeidsplaatsen, door de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) gevolgd, bespioneerd en werd hun partij geïnfiltreerd. De geschiedenis werd herschreven en de rol van de CPN in het verzet werd verzwegen. Tijdens de Hannie Schaft-herdenking in 1951 werden er honderd politiemensen, honderd marechaussees, 75 militairen en vier pantserwagens ingezet om de herdenking te verhinderen. Zij die verzet hadden gepleegd, zij die heldendaden op hun naam hadden, zij die hun leven op het spel gezet hadden voor de bevrijding werden nu onderdrukt, en dit alles in ons ‘democratische’ Nederland.
Laat er geen misverstand over bestaan. Communisten hebben een vooraanstaande rol gehad binnen het verzet tegen de nazi-bezetting. Zonder communisten hadden de Duitsers het veel makkelijker gehad in Nederland. Duizenden leden van de CPN hebben hun leven gegeven voor onze vrijheid. Het is ons recht en onze plicht als jonge communisten om hun strijd te vieren en te herdenken. Voorwaarts en niet vergeten!
Bronnen:
https://www.youtube.com/watch?v=l7kB5UYhlt4
Stutje, J. W. (2000). De man die de weg wees. Leven en werk van Paul de Groot 1899-1986. Amsterdam: De Bezige Bij.