Op een zaterdagmiddag in juli stonden 75 jonge werknemers van Albert Heijn Vos in Haarlem voor de ingang van hun winkel. Ze droegen zwarte T-shirts met in het wit de tekst ‘Werknemer in de bonus. Gewoon bij AH Vos’ en droegen oranje FNV-petjes. Éen van de actievoerders had een petitie in de hand met de eisen die zij aan de eigenaren, de broers Vos, stelden met daaronder de handtekeningen van bijna alle 230 werknemers van beide filialen. ‘Het management stond om een hoekje in de winkel naar ons te kijken, ze wisten niet wat ze moesten doen.’
Annabelle Schouten en Nina Bouwmeester
Actie bij Albert Heijn Vos in Haarlem
Misstanden
Eén van de drijvende krachten achter deze actie is de 20-jarige vakkenvuller en CJB’er Levin Zühlke, student psychologie in Amsterdam. Hij en zijn collega’s merkten dat zij niet werden uitbetaald conform de cao: ‘We kregen geen avondtoeslag, we werden niet doorbetaald bij ziekte en kregen geen vast contract.’ Daarnaast had het personeel nog andere klachten: er was geen airco in de winkel waardoor het er veel te warm was en de chocoladerepen in de zomer lagen te smelten in de schappen, een slecht werkende kartonvermaler zorgde voor stofdeeltjes in de lucht en de kassastoelen zaten zo slecht dat de caissières rugklachten kregen. Ook wilden de werknemers een oventje in de kantine hebben, zodat diegenen die vaak ’s avonds werkten niet alleen waren aangewezen op magnetronmaaltijden.
De vakbond
De onvrede speelde al langer bij een kleine groep werknemers binnen het filiaal. Zij kaartten de misstanden aan bij hun collega’s en al snel vormde zich een grote groep medestanders. Zühlke: ‘Het hele team is bevriend met elkaar.’ Deze situatie heeft het volgens hem dan ook makkelijker gemaakt om iedereen bij de actie te kunnen betrekken. Een aantal medewerkers schakelde de vakbond in, in dit geval FNV Bondgenoten, en niet veel later verschenen er twee bondsmedewerkers in het filiaal. Samen met Zühlke en zijn collega’s keken zij naar de cao en stelden zij een lijst op met eisen. Er werd ook een Facebookpagina aangemaakt waardoor alle jonge werknemers op de hoogte konden blijven; de meeste ouderen, ook degenen met een flexcontract, stonden achter de aankomende actie maar vonden het te riskant om hun steun te geven. Zühlke: ‘Het speelde echt, iedereen praatte erover. “We gaan gewoon staken,” werd er geroepen.’
Tijd voor actie
De vakbond legde hen het organizingmodel uit, waarna de medewerkers van AH Vos aan de slag gingen: samen met de vakbond hielden de jongeren bijeenkomsten en werd besloten een petitie op de stellen en deze onder werktijd aan te bieden aan de eigenaren. Die stuurde de bond een week voor de actie een aangetekende brief waarin de actie werd aangekondigd; zij wisten namelijk nog van niks. Op de petitie stonden bijna alle handtekeningen van het filiaal van Zühlke en van het andere filiaal van AH Vos. De eigenaren lieten zich op het moment van de actie de hele dag niet zien en hadden ook de managers niet ingelicht: zij moesten het een dag van tevoren zelf uit de krant vernemen. Uiteindelijk was de regiomanager bereid de petitie aan te nemen en zo de kolen voor de eigenaren uit het vuur te halen. Iedereen die die dag in de winkel aan het werk was, kwam naar buiten, samen met de vrije werknemers. De caissières bleven aan het werk, anders zou het een staking worden. Door de drukte op zaterdagmiddag waren vele klanten getuige van de indrukwekkende actie, net zoals het Haarlemsch Dagblad dat een stuk en een foto in hun krant plaatste. De eisen werden voorgelezen en de petitie overhandigd: de onderhandelingen konden beginnen.
Om de tafel
In eerste instantie weigerden de eigenaren de aanwezigheid van de bond, maar daarmee gingen de actievoerders niet akkoord. Bij de onderhandelingen zaten uiteindelijk Zühlke en twee collega’s uit beide filialen, drie bondsmedewerkers, de regiomanager, de eigenaren en de ondernemersorganisatie VNO-NCW. Zühlke zette meteen de toon door namens de werknemers de verontwaardiging te uiten over het feit dat de eigenaren niet waren komen opdagen bij de actie en zelfs het management niet hadden geïnformeerd. De eigenaren luisterden echter goed naar de eisen van de bond: ‘Ze deden net alsof ze van niks wisten,’ en gaven op het gebied van de cao al snel toe: ‘Waarschijnlijk omdat ze onder invloed waren van VNO-NCW.’ Na wat druk kwam er ook overeenstemming over de watersproeier voor de kartonvermaler. Over de andere punten deden de eigenaren moeilijker: er kwam geen airco in de winkel en ook het oventje vonden ze niet nodig. Deze punten werden ook tijdens de tweede onderhandeling niet ingewilligd.
Overwinningen
Toch is Zühlke trots op wat hij en zijn collega’s hebben bereikt: de lonen worden nu uitbetaald volgens de cao, de kassastoelen zijn vernieuwd en de contracten zijn beter geregeld. Ze laten het hier echter niet bij zitten; de airco en het oventje moeten er ook komen. De jongeren zijn al aan het overleggen hoe ze dit het beste kunnen aanpakken. Zühlke: ‘We zijn op zoek naar mogelijkheden om verdere verbeteringen af te dwingen.’ Het is duidelijk dat het management geschrokken is van de actie en de vertrouwde sfeer onder de werknemers wil indammen: sinds de actie mag er na het werk niet meer gezellig gegeten en gekletst worden in de kantine, een punt dat in de volgende acties meegenomen zal worden. De bond is door de actie trouwens goed vertegenwoordigd binnen het filiaal: 30% van de werknemers is nu lid.
Klassenbewustzijn
Er zijn nog veel misstanden binnen de supermarkten: overwerk dat niet betaald wordt, 16-jarigen die 4 euro per uur verdienen terwijl de supermarkten grote winsten boeken. Zühlke wees zijn collega’s er dan ook op dat de gemiddelde winstmarge van de supermarktbranche 10% is tegenover een loonsom van 7,2% in AH Vos. De twee eigenaren verdienen dus meer dan hun 500 werknemers bij elkaar. Hiermee heeft hij zijn collega’s aan het denken gezet. Zühlke: ‘Het verzet moet van binnenuit komen, mensen moeten zich ervan bewust zijn dat ze dingen kunnen veranderen. Ze zien vaak wel dat er iets mis is, maar hebben geen idee wat ze eraan kunnen doen.’ Zühlkes collega’s hebben door de actie meer klassenbewustzijn gekregen. Zühlke: ‘Vroeger probeerde ik mensen te overtuigen met grote politieke verhalen over onrecht en kapitalisme. Nu werk ik gewoon samen met mijn collega’s om ons recht te krijgen. Waar het voor mij als communist op aankomt is dat mensen de handen ineen slaan en voor hun gezamenlijke belangen opkomen. Zó verander je de wereld.’